Selimiye’de kalem işi çıkmazı

Mimar Sinan’ın “ustalık eserim” diyerek tarihe armağan ettiği Edirne Selimiye Camii, bu kez sanat tarihi ve restorasyon dünyasını ikiye bölen tartışmaların merkezinde. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2021’de başlatılan restorasyon sürecinde sona gelinirken, caminin ana kubbesindeki kalem işi ve tezyinatların geleceği adeta krize neden oldu. Uzmanlar, iki yüzyıldır belgeli olan süslemelerin korunması gerektiğini savunurken, “yeni bir restitüsyon projesi” adı altında sunulan alternatif planın ise mevcut süslemelerin tamamen silinmesini öngördüğünü iddia ediyorlar. Alternatif planın uygulanması durumunda tarihi ibadethanenin UNESCO Dünya Mirası Listesi’nden çıkartılabileceğinin altı çiziliyor.

Tarihi yapıya istenen müdahalenin UNESCO tarafından yakından izleneceğini ve mevcut haliyle uygulanması halinde caminin Dünya Miras Listesi’nden çıkarılma ihtimalinin ciddi olduğunun da altı çiziliyor. Aralarında Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın da bulunduğu çok sayıda isim, “Bu karar, yalnızca Selimiye’ye değil, Türkiye’nin kültürel miras itibarına da gölge düşürecektir” diyor. EDİRNE'NİN RUHU

Tarihsel Çevre ve Yapı Korumacıları Derneği Başkanı Adnan Demir, Edirne Selimiye Camii’nin restorasyonunda, Bilim Kurulu’nun onayladığı ve tamamlanmış olan kalem işi projesinin iptal edilmesinin yanlış olduğunu belirterek,  "Selimiye Camii, tarih boyunca 1751, 1808, 1883, 1950, 1983 ve 2025 yıllarında olmak üzere altı kez restore edildi. Bugün tartışılan süslemeler, 18. yüzyılın ikinci yarısına tarihleniyor ve barok etkiler taşıyan 'Edirnevi' üslubun özgün örnekleri olarak kabul ediliyor. Sanat tarihçileri, caminin ana kubbesindeki bu süslemelerin 1830 tarihli gravürler, 1904 tarihli fotoğraflar ve çeşitli yazma eserlerle belgelenmiş olduğunu hatırlatıyor. Buna karşın, alternatif proje taraftarları bu tezyinatı 'Sinan dönemine ait olmadığı' gerekçesiyle 'uyumsuz' buluyor ve yerine klasik Osmanlı süslemelerine öykünen, ancak herhangi bir tarihi kanıtı olmayan yeni bir desen öneriyor" dedi. 

GÖZÜMÜZ GİBİ BAKALIM

Yaşanan gelişmeler üzerine açıklamalarda bulunan Arkeolog  Nezih Başgelen ise, “Selimiye gibi eşsiz bir kültür varlığımızın kubbe içi süslemesine verilecek zararın vebali de büyük olacaktır. Dünya durdukça kubbe içindeki yeni hali gören herkes tepki gösterecek, neden olanlara ah edecek ve izin verenleri de hayırla anmayacaktır. Selimiye Camii, 450 yıldır ayakta duran, Osmanlı mimarlığının zirvesini temsil eden eşsiz bir eser. Bugün tartışılan, yalnızca kubbedeki birkaç desenin geleceği değil; kültür mirasımızı nasıl koruduğumuz, uluslararası sorumluluklarımızı nasıl yerine getirdiğimiz ve tarihsel katmanlarımızla nasıl yüzleştiğimizdir" diye konuştu. 

Eşsiz hat ve işlemelerin yok olmasından endişe ediliyor.  SÜREÇ NASIL İLERLEDİ?

Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 19 Haziran 2023 tarihli kararıyla onaylanan mevcut restorasyon projesi, bilim kurulu gözetiminde yürütülmüş ve 2024 yılı sonunda ana kubbe süslemeleri tamamlanmıştı. Ancak “Selimiye Camii Tetkik ve Tahkik Heyeti” Mimar Sinan’ın üslubunu yansıtmadığı gerekçesiyle itirazda bulundu. Heyet, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’nden aldığı bir yetkilendirme yazısına dayanarak yeni bir proje önerdi. Öneri, daha önce üç kez bilimsel dayanak eksikliği nedeniyle reddedilmiş olsa da, 8 Ocak 2025’te Bölge Koruma Kurulu tarafından kabul edilerek mevcut projenin onayı iptal edildi. Bu kararla birlikte Selimiye’nin kubbesindeki 200 yıldır belgeli olan kalem işi ve tezyinatların tamamen silinmesi gündeme geldi.

[email protected] 

Kaynak: Web Özel