Statinlerin arkasındaki gerçekler Sözcü Gazetesi

Statinler, karaciğerde kolesterol sentezinde rol alan HMG-CoA redüktaz enzimini baskılayarak LDL seviyelerini düşürür. Etkinliği uzun vadeli çalışmalarda doğrulanmıştır, ancak tüm bireylerde aynı faydayı sağlamaz. (Kaynak: Circulation Research, 2018; Mayo Clinic, 2022)

Herkese statin gerekli mi?

İkincil korunma (daha önce kalp krizi geçirenler) için statinlerin yararı tartışmasızdır. Ancak birincil korunmada (önlem amaçlı kullanım) mutlak risk azalması daha düşüktür. (Kaynak: American College of Cardiology, 2019; NICE Guidelines, 2021)

Yaygın yan etkiler ve riskler

- Kas ağrısı: Kullanıcıların % 5-10’unda görülür.
(Kaynak: European Journal of Preventive Cardiology, 2020)

- Karaciğer enzimleri: AST/ALT yükselmesi çoğu zaman geçicidir.
(Kaynak: Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2017)

- Tip 2 diyabet riski: Statin kullanımı, özellikle kadın ve yaşlı bireylerde glikoz metabolizmasını bozabilir.
(Kaynak: JAMA Internal Medicine, 2012)

- Hafıza şikâyetleri: FDA, bu konuda 2012’de uyarı yayımlamıştır.
(Kaynak: U.S. Food & Drug Administration, 2012)

Ne zaman doktora gitmeli?

- LDL 160 mg/dL’nin üzerine çıktığı zaman
- Ailede erken yaşta kalp krizi varsa
- Bel çevresi yüksekliği aryıyorsa
- Açlık glikozu 100 mg/dL üzerindeyse
- Daha önce stent/anjiyo öyküsü varsa ama ilaç başlanmamışsa
(Kaynak: Cleveland Clinic Heart Risk Calculator, 2022) 

Statinsiz yollar nelerdir?

- Akdeniz diyeti: Çok sayıda meta-analiz, kalp krizi riskini azalttığını göstermiştir. (Kaynak: The New England Journal of Medicine, 2013)

- Egzersiz: Düzenli aerobik aktivite HDL’yi artırır. (Kaynak: American Heart Association, 2020)

- Omega-3: EPA formunun trigliserit düşürücü etkisi kanıtlıdır. (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2019)

- Berberin, çörek otu: LDL düzeyini düşürdüğüne dair randomize çalışmalar vardır. (Kaynak: Phytotherapy Research, 2020; Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2021)

İlaca başlamadan önce hangi testler gerekli?

Sadece LDL’ye bakmak yetersizdir. Risk analizi için şu testler birlikte yapılmalıdır: trigliserid, HDL, insülin direnci, hs-CRP, karaciğer fonksiyonları ve gerekirse kalsiyum skoru. (Kaynak: American Journal of Cardiology, 2020; ESC Guidelines, 2021)

Uzmanlar ne diyor? Kılavuzlar nasıl ayrışıyor?

- ESC: Risk skoru % 5’ten büyükse ise statin önerilir.

- AHA: 10 yıllık risk % 7.5’in üzerindeyse ilaç başlanabilir.

- NICE (İngiltere): Qrisk2 sistemine göre risk % 10’dan fazla ise önerilir, önce yaşam tarzı değişikliği denenmelidir. (Kaynaklar: ESC 2021 Guidelines; AHA Cholesterol Guidelines 2019; NICE Lipid Modification 2021)

LDL’yi düşürmek kalp krizini engeller mi?

Uzun yıllar boyunca “LDL kötü kolesterol ne kadar düşükse, o kadar iyidir” inancı hakimdi. Ancak son dönemde yapılan kapsamlı meta-analizler bu yaklaşımı yeniden sorgulatıyor. Özellikle kalp-damar hastalığı geçirmemiş düşük riskli bireylerde, LDL kolesterolü düşürmek her zaman kalp krizi riskinde anlamlı bir azalma yaratmıyor.

Mutlak risk azalması, bu konudaki anahtar kavram. Örneğin:

- LDL’si 160 mg/dL olan, ama başka risk faktörü bulunmayan bir bireyin 10 yıllık kalp krizi riski % 2 ise, bu kişiye statin verildiğinde risk belki % 1,6’ya düşüyor. 
Bu % 20’lik göreceli azalma etkileyici görünse de, mutlak azalma sadece % 0,4.

- Yani 1000 kişiye statin verildiğinde yalnızca 4 kişinin kalp krizi önlenmiş oluyor, 996 kişi ise gereksiz yere ilaç alıyor.
Bu nedenle, sadece LDL’ye bakarak statin başlamak, özellikle düşük risk grubunda aşırı tedaviye neden olabiliyor. Amerikan Hastalık Önleme Görev Gücü (USPSTF) ve İngiliz NICE kılavuzları, bu yüzden karar öncesinde toplam kalp krizi riskinin hesaplanmasını öneriyor. 
(Kaynak: The BMJ, 2016; Cochrane Database of Systematic Reviews, 2022; NICE Lipid Guidance, 2021)

Ayrıca dikkat çeken bir başka gerçek de şu: LDL seviyesi ilaçla düşse bile, eğer kişi sigara içmeye devam ediyorsa, insülin direnci varsa veya bel çevresi genişse, kalp krizi riski yine yüksek olabilir.  Bu nedenle LDL’yi düşürmek tek başına yeterli koruma sağlamaz. Asıl etki, LDL düşüşüyle birlikte genel metabolik sağlığın iyileştirilmesiyle mümkün olur. (Kaynak: European Heart Journal, 2020; JAMA Cardiology, 2021)

YARIN:

- İlaçsız kolesterolü düşürmek mümkün mü?

- “Doğal” etiketi her zaman güvenli değil!

- Akdeniz diyeti hâlâ en güçlü doğal ilaç olabilir.

- FDA uyardı: “Bitkisel” kolesterol ilaçlarına dikkat!

- Egzersiz, omega-3 ve çörek otu: Gerçekten işe yarayan 3 yöntem