Tansiyon ve kolesterol ne zaman düşman kesilir? Sözcü Gazetesi

Sessiz ikili: Kalp düşmanları tansiyon ve kolesterol

Hipertansiyon ve yüksek kolesterol, kalp sağlığını tehdit eden en önemli iki faktör.

Fakat bu ikili çoğu zaman belirti vermez. Birçok kişi ancak kriz sonrası    değerlerine baktırır.

Oysa bu hastalıklar kalp krizi veya felç meydana gelmeden yıllar önce başlamıştır. (Kaynak: European Heart Journal, 2022).

Kolesterol nedir, neden bu kadar önemli?

Kolesterol vücutta hormon üretimi ve hücre zarlarının yapımı için gereklidir. Ama dengesizliği damar sağlığını bozar.

- LDL (kötü kolesterol): Damar çeperine yapışıp plak oluşturur.

- HDL (iyi kolesterol): Fazla kolesterolü temizleyerek karaciğere taşır.

- Trigliserit: Kandaki yağların bir türü; yüksekliği kalp krizi riskini artırır.

İdeal değerler:

- LDL: 100 mg/dL’nin altında

- HDL: Kadınlarda 50, erkeklerde 40 mg/dL’nin üzerinde

- Trigliserit: 150 mg/dL’nin altında (Kaynak: AHA Guidelines, 2024)

Tansiyon kaç olmalı? 13/8 yüksek mi?

Türkiye’de erişkin nüfusun %35’inden fazlası hipertansiyon hastası. Ama çoğu bunun farkında değil.

Normal sınırları:

- Optimal: 120/80 mmHg ve altı

- Yüksek normal: 130–139 / 80–89 mmHg

- Hipertansiyon: 140/90 mmHg ve üzeri Yani “13’e 8” dediğimiz değer, artık yüksek normal sayılıyor. Ve kalp hastalığı açısından riskli bölgede kabul ediliyor (Kaynak: Türk Kardiyoloji Derneği, 2023).

Tansiyonun gizli yüzü: Gece yükseliyorsa...

Gece uyku sırasında yükselen tansiyon, kalp için sessiz tehdittir. Bu durum “gece hipertansiyonu” olarak bilinir ve kalp yetmezliğiyle ilişkilidir.

Uykuda tansiyonu 135/85’i geçenlerde kalp krizi ve felç riski 3 kat artar.

(Kaynak: Sleep and Cardiovascular Health Study, 2022)

Trigliserid ve karaciğer bağlantısı

Karaciğer yağlanması olan bireylerde trigliserit genellikle yüksektir. Bu durum hem

damar sertliği hem de kalp büyümesi riskini artırır.

Özellikle 50 yaş sonrası erkeklerde trigliserit değerleri dikkatle izlenmelidir (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2023)

İnsülin direnci ve bel çevresi: Sessiz tehdit

Bel çevresindeki artış, sadece göbek değil, aynı zamanda kolesterol profilinde bozulma anlamına da gelebilir. Özellikle insülin direnci olan bireylerde:

- HDL düşer.

- Trigliserit artar.

- LDL parçacıkları küçülüp yoğunlaşır.

(Kaynak: American Heart Association, 2020)

Bu tablo, görünürde sağlıklı bireylerde bile kalp hastalığına zemin hazırlayabilir.

Trigliserit/HDL oranına dikkat!

Bu oran, damar sağlığını gösteren güçlü bir göstergedir.

- Trigliserit: 200 / HDL: 40 → Oran: 5

Bu, ciddi kalp-damar hastalığı riskidir. Oysa aynı kişinin toplam kolesterolü 180 gibi makul olabilir.

- Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp hastalığı riski başlar. (Kaynak: Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021)

Kolesterol yüksekliği her zaman tehlikeli mi?

Kolesterol düzeyiniz normal olsa bile, damarlarınıza zarar veren kolesterol taşıyıcıları olabilir.

Bu farkı ortaya koyan yeni nesil araştırmalar, küçük ve yoğun LDL parçacıklarının damarlara daha kolay girip

plak oluşumunu hızlandırdığını gösteriyor.

(Kaynak: JAMA Cardiology, 2023).

Harvard Tıp Fakültesi’ne göre, kalp krizi geçiren kişilerin %50’sinin kolesterolü “normal” düzeydeydi. Ancak

detaylı analizlerde

bu kişilerin küçük, yoğun LDL taşıyıcılarına sahip olduğu anlaşıldı.

(Kaynak: Harvard Medical School, 2022).

Kısacası

LDL’niz 100 olsa bile parçacıklar küçükse kalbiniz risk altında olabilir.

Bu farkı anlamak için kullanılan testlerden biri, Lipoprotein Parçacık Boyutu Analizi (NMR LipoProfile) testidir. Bu test, sadece kolesterol miktarını değil, taşıyan parçacıkların sayısını ve boyutunu da ölçer.

Aynı miktarda atığı, birkaç büyük “kamyon” mu taşıyor? Yoksa çok sayıda küçük “damperli kamyon” mu? İkincisi, damar için çok daha tehlikeli.

Her şey iyi görünürken içeride kriz hazırlanıyor olabilir

“Yememe dikkat ediyorum, biraz tansiyonum var ama ilaca başlamadım, kolesterolüm de biraz yüksek...”

İşte bu cümle, Türkiye’de milyonlarca kişinin ortak sesi.

Ama bu iyi niyetli ihmalkârlık, kalbin en sevmediği durumdur. Çünkü bu hastalıklar “sessiz ilerleyip ani sonuç veren” cinsten.

Kalp sağlığı, dış görünüşle ölçülmez. Tansiyonunuz kriz çıkarmayabilir ama yıllar içinde damarlarınızı çatlatır. Kolesterolünüz ağrı yapmaz ama her gün damar içinde birikim artar.

Bu yüzden ölçüm, kontrol, takip… Ve gerekiyorsa tedavi. Çünkü kalbiniz, sizin sorumluluğunuzdadır.

Statin ilaçlar: Efsaneler ve gerçekler

Statinler, karaciğerde kolesterol üretimini azaltır. LDL’yi %30-50 oranında düşürür. Ancak kullanımı bazı bireylerde kas ağrısı gibi yan etkiler yaratabilir.

- 10 yıl boyunca statin kullanan bireylerde kalp krizi riski %30 azalır.

- En büyük fayda, 40–65 yaş arası riskli bireylerde görülür.

(Kaynak: The Lancet, 2020 meta-analizi)

Kolesterolü doğal yolla düşürmek mümkün mü?

Evet, yaşam tarzı değişiklikleriyle kolesterol düşürülebilir:

-  Yulaf, baklagil ve sebze (lif)

- Ceviz, zeytinyağı, avokado (iyi yağlar)

- Tempolu yürüyüş

- Omega-3 ve şekersiz yeşil çay

(Kaynak: Harvard Health, 2023)

Ama ileri düzey vakalarda ilaç takviyesi gerekebilir.

YARIN:

- Kalp krizini önceden haber veren belirtiler.

- Göğüs ağrısı dışında hangi sinyaller uyarı sayılır?

- Kadınlarda kalp krizi neden mide bulantısıyla başlar?

- Uykusuzluk ve çene ağrısı neden ciddiye alınmalı?

- Efor testi riskleri ne kadar doğru belirler?

-Evde yapabileceğiniz erken uyarı testleri nelerdir?