Üretim neden azalıyor? Sıkı para politikası sanayiciyi sıktı!

Temmuz ayı enflasyon rakamlarının açıklanmasının ardından gözler piyasalardaki son duruma çevrildi. TÜİK verilerine göre, enflasyon temmuz döneminde aylık yüzde 2.37'lik beklentisinin altında kalarak yüzde 2.06 seviyesinde gerçekleşirken, yıllık artış yüzde 33.52 oldu. Ancak enflasyondaki olumlu gelişmeye rağmen, imalat sanayinden yansıyan rakamlar ise ekonomideki dalgalı tablonun göstergesi durumunda. İstanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), Temmuz’da 45.9’a gerileyerek son 9 ayın en düşük seviyesine indi. Haziran ayında 46.7 olarak ölçülen endeks, böylece sekiz ay üst üste 50 eşik değerinin altında kalarak imalat sektöründeki bozulmanın sürdüğüne işaret etti. Analistler ise sanayi üretiminden yansıyan gerilemenin; "enflasyonla mücadelede uygulanan sıkı para politikasının sonucu" olduğunu belirtiyor. 

Prof. Dr. Şener, "Aslında imalat sanayinin yaşadığı daralma, sıkı para politikası neticesinde faiz oranlarının yüksek olmasından kaynaklanıyor." İVME KAYBEDİYOR

PMI verilerinde 50'nin üzerindeki her değer sektörde büyümeye, altındaki değer ise daralmaya işaret ediyor. Temmuz 2025 itibarıyla ulaşılan 45.9’luk değer, yalnızca daralmanın sürdüğünü değil; aynı zamanda daralmanın hızlandığını da göstergesi durumunda. Zira son 8 aylık döneme bakıldığında, PMI değerleri sırasıyla Ocak’ta 48.3, Şubat’ta 47.6, Mart’ta 47.4, Nisan’da 47.3, Mayıs’ta 47.2, Haziran’da 46.7 ve Temmuz’da 45.9 olarak gerçekleşti. Mevcut tablo, üretimdeki ivme kaybının istikrarlı bir şekilde arttığının göstergesi durumunda.

MALİYETLER ARTIYOR

Öte yandan firmaların hammadde ve malzeme alımları ise Ekim 2024’ten bu yana hızlı şekilde azalmaya devam ediyor. Firmalar ellerindeki stokları tüketerek maliyetleri azaltmaya çalışırken, fiyatlarda ise karışık bir tablo söz konusu. Girdi maliyetleri artmaya devam ederken, firmaların ham madde ve malzeme için ödedikleri ücretler ise yükseliyor. Analistler, firmaların piyasadaki rekabet nedeniyle karlarını azaltmak zorunda kaldıklarını vurguluyor. 

TEKSTİL SIKINTIDA

Sektörel bazda bakıldığında ise tekstil, kimya, metal işleme, makine ve mobilya sektörlerinde daralma dikkat çekici. Otomotiv ve gıda sanayi gibi bazı alt sektörlerde ise görece daha yatay bir seyir gözlendiği belirtiliyor. Genel tablo, sektörün büyük bir kısmında üretimin azaldığını, siparişlerin daraldığını ve istihdamın baskılandığını gösteriyor.

YÜKSEK FAİZ ETKİSİ

Yüksek faiz oranları ve enflasyonun düşüş eğilimi göstermesinin önemine değinen İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener ise yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 27-28 olarak belirtirken, şunları söyledi: "Enflasyonla yoğun mücadele edilirken, bir taraftan da sıkı para politikası yoluyla faizlerin çok yüksek seviyede tutulması, doğal olarak imalat sanayinde ciddi durgunluğa ve sıkıntılara sebep oluyor."

FİNANSMAN SIKINTISI

Türkiye’deki işletmelerin büyük bir kesiminin, finansman ihtiyacını banka kredileri ile karşıladığına dikkat çeken Prof. Dr. Şener, "Dolayısıyla işletmelerin sermaye yeterlilik oranlarının düşük olması, yüksek faiz dönemlerinde imalat sanayinde ciddi sıkıntılara yol açıyor. Bu özellikle tekstil sektöründe çok yüksek düzeyde hissediliyor. Ancak bu durumun doğrudan doğruya kur seviyesindeki düşüklükten kaynaklandığını söylemek mümkün değil. Yani nispeten kurların etkisi olmakla birlikte, asıl etki finansmana erişimin zorluğundan" diye konuştu.  

"BEKLENEN SONUÇ"

Enflasyon algısı dolayısıyla hem sanayicilerin hem de toplumun fiyatlama davranışlarının normalin çok üzerinde gerçekleştiğini de vurgulayan Prof. Dr. Şener, "Bu nedenle enflasyon algısı iyileştirildiğinde, fiyatlama normal seviyesine geldiğinde, sanayi sektörü rahatlayacaktır. Sözün özü, bu kadar sıkı para politikası uygulanan bir dönemde imalat sanayi ve PMI verilerinin sürekli düşüş göstermesi beklenen bir sonuçtur. Bu durumun finansmana erişimin sınırlı olmasından kaynaklandığı ve uzun vadeli yapısal sorunlara neden olmayacağı bilinmeli" dedi.  

Üretimdeki düşüşe paralel olarak istihdamda da azalma yaşandığı belirtilirken, özellikle küçük ve orta ölçekli üretici firmalar arasında kapasite kullanım oranlarında gerilemelerin dikkat çektiği vurgulanıyor. "YAPISAL REFORM GEREK"

Volkan Tebrizcik (Kamuoyu Araştırmacısı)

"Temmuz 2025 PMI verileri, Türkiye’nin imalat sektöründe yapısal bir durgunluk yaşadığını ve bu durgunluğun önümüzdeki aylarda da sürme riskini taşıdığını ortaya koyuyor. Ekonomik büyümenin sürdürülebilirliği açısından üretimi destekleyecek yapısal reformlara ihtiyaç var.  Temmuz ayı özelinde hem yeni siparişlerde hem de ihracat siparişlerinde düşüş yaşandığı anlaşılıyor. Yeni siparişlerdeki daralma son 4 ayın en sert seviyesine ulaştı. Bu durum üretimin de aynı oranda yavaşlamasına yol açtı."

[email protected] 

Kaynak: Web Özel