Uyurken bu böcekler yüzünüzde parti yapıyor! Dışarı çıkıp çiftleşiyorlar, uyandığımız anda gözeneklere geri dönüyorlar

Demodex akarları olarak adlandırılan bu gece sürüngenlerini göremez veya hissedemezsiniz, ancak neredeyse her yetişkin gibi vücudunuzun her yerinde bulunurlar. Bir toplu iğne ucundan daha küçük olan ve yaklaşık 0,15 milimetre ila 0,4 milimetre uzunluğunda olan bu minik omurgasızlar, kıl foliküllerinin dış kısımlarında yaşar ve yağlı içerikleriyle beslenirler. Demodex akarları, sekiz bacağı ve ağzı olan, ölü deri hücrelerimize ve yağımıza ilgi duyan küçük, kısmen yarı saydam, puro şeklinde yaratıklardır. Onların varlığından habersiziz çünkü çok küçük oldukları için çıplak gözle görülmüyorlar.

BİZ UYURKEN DIŞARI ÇIKIP ÇİFTLEŞİYORLAR

İngiltere'deki Reading Üniversitesi'nde omurgasız biyolojisi doçenti olan Alejandra Perotti, "Biz uyurken dışarı çıkıyorlar ve çok mutlu oluyorlar, çiftleşiyorlar, akrabalarını ziyaret ediyorlar, yüzümüzün üstünde yürüyorlar. Uyandığımız anda gözeneklerin içine geri dönüyorlar" dedi.

İnsanlarda yaygın olarak iki ana tür bulunur: Genellikle kirpikler de dahil olmak üzere saç foliküllerinde yaşayan Demodex folliculorum ve genellikle yağ bezleri adı verilen yağ bezlerinde yaşayan, ölü deri hücrelerini ve cildi yağlayan yağlı bir madde olan sebumu yiyen Demodex brevis. Ayrıca yüzün diğer bölgelerinde ve daha az yaygın olarak kasıklar gibi vücudun başka yerlerinde de bulunabilirler. Demodex akarları genellikle çocukluk çağında edinilir ve başkalarıyla ciltten cilde temas yoluyla bulaşır. 

Perotti “Eğer ürktüyseniz sakın ürkmeyin” diye de ekledi çünkü demodex akarları düşmandan çok dosttur.

“Gözeneklerimizdeki pisliği temizlemeleri karşılığında, bu minyatür vakumlara cildimizde üretilen ve bizi uyutan ancak akarlara yaşamsal enerji veren bir hormon olan melatoninimizi veriyoruz” diyen Perotti şunları söyledi:

“Ve mikroskobik vampirler gibi, akarlar da DNA'larını kolayca yok eden güneşten gelen ultraviyole ışınlarından kaçınmak için evrimleşmiştir. Yüzde tipik olarak santimetrekare başına beş akar bulunur. Ancak bir deri örneğini mikroskop altına koymadan bunları çıplak gözle görmek imkansızdır. Bağışıklık sisteminiz zayıflarsa, akar popülasyonları bazen aşırı çoğalarak bir dizi cilt ve göz rahatsızlığına yol açabilir.”

BİR GECEDE ÇOĞALIP SORUN HALİNE GELEBİLİRLER

San Francisco'daki California Üniversitesi'nde tıp profesörü olan Dr. Richard Locksley, demodex akarlarının bir gecede çoğalarak demodikoz adı verilen aşırı büyümeye neden olabileceğini söyledi, “Yaşlı yetişkinler veya kemoterapi gören kişiler gibi bağışıklık sistemi yetersiz bireyler demodikoza karşı daha savunmasızdır. Akarlara ve onları kolonize edebilen bakterilere karşı iltihaplı bir tepkiye sahip olabilirler” dedi.

Locksley, bazı insanların neden akarlardan kaynaklanan iltihaplanma yaşadığının tam olarak bilinmediğinden de bahsetti ve ekledi: “Ancak bilinen şu ki, vahşi hayvanlarda akarlardan kaynaklanan herhangi bir hastalık yok, ancak evcil köpekler ve kedilerde var. Belki de farklı bir çevreye taşındığımızda ve evrimleşme şeklimizde, genetik bir mutasyon bağışıklık yollarımızı tehlikeye attı.”

İLTİHAP, ÇEŞİTLİ HASTALIKLAR OLARAK ORTAYA ÇIKABİLİR

Akarları araştırmak için Locksley ile çalışan California Üniversitesi Dermatoloji Profesörü Dr. Roberto Ricardo-Gonzalez, iltihabın özellikle yanaklarda, göz kapaklarında, alında ve yağın birikebileceği kırışıklıklarda rosacea, akne, kuruluk ve pullanma olarak ortaya çıkabileceğini söyledi.

Ricardo-Gonzalez, demodex akarlarının cilt tahrişlerine neden olup olmadığını belirlemek için dermatologların cildin üst tabakasını bantlayabileceğini veya hafifçe kazıyabileceğini ve numuneyi mikroskop altına yerleştirebileceğini ekledi.

Optometrist Dr. Cory Lappin ise rutin bir göz muayenesi sırasında doktorun kirpik diplerinde demodex yumurtaları ve atıklarından oluşan mumsu bir birikim olup olmadığını kontrol edebileceğini söyledi. Göz kapağı enfeksiyonu olan hastalar için bu birikim, kuruluk, kaşıntı, kirpik kaybı ve hatta tekrarlayan arpacıkların yaygın bir nedenidir.

AKARLAR KONUSUNDA ENDİŞELENMELİ MİYİZ?

Çoğu sağlıklı yetişkin için demodex akarları konusunda paniğe kapılmaya gerek yoktur.

Locksley, “Çoğu insan akarlara sahip olduklarının tamamen farkında değildir ve bu böyle kalmalıdır. Ve eğer sorunlarınız varsa, önce bir doktorla konuşmalısınız” dedi.

Hem Lappin hem de Ricardo-Gonzalez, yatmadan önce yüzdeki kalıntıları ve fazla yağı temizlemek için nazik bir temizleyici de dahil olmak üzere düzenli bir hijyen rutininin sürdürülmesini öneriyor.

Lappin, bölgeyi temiz tutmak ve göz çevresindeki hassas dokuyu tahriş etmekten kaçınmak için uykudan önce göz makyajını ve varsa takma kirpikleri de çıkarmanızı söyledi.

Peki akarların kirpiklerinizde akarı olup olmadığımı nasıl anlaşılır?

Gözlerde kaşıntı, gözlerde yanma, gözünüzde kum varmış gibi batma hissi, göz kapağı kenarlarında kızarma, kalınlaşmış veya pullu görünümde göz kapakları ve kirpiklerde dökülme varsa kirpik akarından şüphelenebilirsiniz. Uzmanlar; kızarıklık, tahriş, yanma, gözlerde yaşarma, kabuklanma ve göz kapağının yapışması veya görme sorunları gibi gözle ilgili semptomları olan kişilerin bir göz doktoruna gitmesi gerektiğini belirtiyor.

AŞIRI KURU YA DA AŞIRI YIKANAN CİLTTE AKARLAR ÇOĞALABİLİR

Ricardo-Gonzalez, akneye eğilimli cilde sahip olanların haftada bir veya iki gece topikal retinoid kullanabileceğini ve yatmadan önce cilt bakımı rutininde ölçülü olmanın önemli olduğunu belirtti ve şunları söyledi:

"Bunu nem bariyeri bozulması olan hastalarda gördüm. Cildiniz aşırı kuru veya iltihaptan veya aşırı yıkamadan dolayı aşırı yağ üretiyor. Bu durumlarda akarlar aşırı çoğalabilir.”

Yapılan araştırmalar, düzenli ve yeterli uykunun, cildin akarların yiyeceği olan yağlı madde sebumu aşırı üretmesini önlemek için de önemli olduğunu gösteriyor.

Ricardo-Gonzalez, demodekozu tedavi ederken bir dermatologun popülasyonları normal sayımlara geri döndürmek için topikal veya oral ivermektin reçete edebileceğini söyledi. Ancak, akarlardan kalıcı olarak tamamen kurtulmak mümkün değildir.

Lappin, ABD Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) demodex kaynaklı göz kapağı iltihabını tedavi etmek için 2023 yılında ilaçlı göz damlalarını onayladığını söyledi.

ANNELERİMİZDEN TEMAS YOLUYLA GEÇİYOR OLABİLİR

Yüzyıllardır insanlarda gözlemlenen demodex akarlarının doğumdan kısa bir süre sonra annelerimizle temas yoluyla geçtiği düşünülüyor. Ancak Perotti ve araştırma ekibi 2022'de bu simbiyotik yaratıkların ‘uzun vadeli bir evrimsel ölüm’ olarak adlandırdığı şeyi deneyimliyor olabileceğini keşfetti.

Perotti, "Bu simbiyotik yaşama maruz kalan organizmalarınız olduğunda, bu durum genom erozyonuna veya zamanla gen kaybına yol açar. Bunun (akarların) ortadan kaybolacağı noktaya kadar devam edeceğini öngörüyoruz” dedi.

Perotti, avcı, dış tehdit veya rakip olmadığı için demodex akarlarının seçici baskıya maruz kalmadığını açıkladı. Ve akraba insanlar arasında aktarıldıkları için popülasyonlar genetik çeşitlilikten yoksundur, başka bir deyişle, akraba çiftleşmeleridir.

Soyunun tükenmesinin ne kadar süreceği bilinmiyor ancak Perotti'ye göre, insanların demodex akarları yok oldukça onlara daha az ihtiyaç duyacakları düşünüldüğünde, bu kutlanacak ya da yas tutulacak bir şey değil.

Perotti, "Uzun zamandır akarlar hakkında çok kötü konuşmalar yapılıyor. Birçok sorundan sorumlu tutuluyorlar ancak sorun akarın kendisi değil, baskılanmış bağışıklık sistemidir. Onları yoldaşlarımız olarak düşünmeliyiz” diye konuştu.