Uzun ömrün formülü burada gizli? 100 yaşını aşanların diyeti ve yaşam tarzı şaşırtıyor… Uzmanlardan 6 kritik tavsiye

Sağlık uzmanları ve bilim insanları uzun ömürlülüğün sırlarını çözmek adına yıllardır belirli bölgeleri mercek altına alıyor. Bu araştırmalar sonucunda ortaya çıkan ‘Mavi Bölgeler’ kavramı, dünya genelinde ortalama yaşam süresinin çok üzerinde değerlere ulaşan toplulukları tanımlamak için kullanılıyor. Şu anda yalnızca beş bölge bu unvana sahipken, Batı Finlandiya’daki Ostrobothnia bölgesi de bu seçkin listeye girmeye aday gösterildi.

MAVİ BÖLGELER TAM OLARAK NEDİR?

Mavi Bölge, insanlarının ortalamaya kıyasla daha uzun ve sağlıklı yaşadığı coğrafi alanlar için kullanılan bir terim. İlk olarak Belçikalı demograf Michel Poulain ve Amerikalı gazeteci Dan Buettner tarafından 2000’li yılların başında literatüre kazandırılan bu kavram; İtalya’nın Sardinya Adası, Yunanistan’ın İkaria Adası, Japonya’nın Okinawa Adası, Kosta Rika’nın Nicoya Yarımadası ve ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Loma Linda kasabası gibi bölgeleri kapsıyor.

Bu bölgelerde yaşayan insanlar, 100 yaşını geçme oranlarıyla dikkat çekerken; sağlıklı beslenme, stres düzeyinin düşük olması, güçlü sosyal bağlar ve aktif yaşam tarzı gibi etkenlerin bu uzun ömrün temelinde yattığı düşünülüyor.

YENİ BİR MAVİ BÖLGE ADAYI: OSTROBOTHNIA

Son olarak Finlandiya’daki Abo Akademi Üniversitesi’nden sosyal politika araştırmacısı Sarah Akerman liderliğindeki bir araştırma ekibi, Batı Finlandiya’daki Ostrobothnia bölgesini detaylı bir şekilde inceledi. Yapılan çalışmalarda özellikle İsveççe konuşulan kıyı bölgesi, dikkat çeken sonuçlara ulaştı.

Araştırmalara göre, İsveççe konuşulan Ostrobothnia’da yaşam beklentisi 83,1 yıl. Bu rakam, Finlandiya ulusal ortalamasından (81,6 yıl) ve dünya ortalamasından (73,1 yıl) oldukça yüksek. Dahası, bu bölgede yaşayan yaşlı bireylerin sosyal olarak daha aktif, gönüllülük faaliyetlerine daha istekli ve depresyon ile yalnızlık düzeylerinin daha düşük olduğu belirlendi. Bu veriler, Ostrobothnia’nın Mavi Bölge kriterlerine ne denli yakın olduğunu gösteriyor.

İSKANDİNAV SAĞLIK MUCİZESİ Mİ?

Finlandiya’nın batısındaki bu bölge, yalnızca yaşam süresiyle değil, yaşam tarzı tercihleriyle de dikkat çekiyor. Kıyıya yakın olması nedeniyle balık ağırlıklı bir diyetin yaygın olduğu Ostrobothnia, aynı zamanda evde pişirilen yemekler, düşük stres seviyesi ve toplumsal dayanışma kültürü ile öne çıkıyor.

Araştırmada kıyaslanan diğer bölgeler arasında Güney Ostrobothnia ve Aland da yer alıyor. Ancak bu bölgeler ya uzun ömür ya da yaşam tarzı açısından Mavi Bölge kriterlerini tam anlamıyla karşılayamadı. Örneğin Aland, yüksek yaşam süresine sahip olmasına rağmen, sosyal ve kültürel açıdan Mavi Bölge felsefesine uyum sağlayamıyor.

‘MAVİ BÖLGE OLABİLİR AMA DAHA FAZLA VERİYE İHTİYACIMIZ VAR’

Prof. Akerman, “Ostrobothnia potansiyel bir Mavi Bölge adayı. Ancak, bunu resmileştirmek için çok daha titiz demografik çalışmalara ihtiyaç duyulmakta” diyerek temkinli bir iyimserlik taşıdıklarını belirtti.

Araştırmacılar, bu bölgelerin sadece sağlıklı yaşam alışkanlıklarına değil, aynı zamanda toplumsal yapılara da dayandığını vurguluyor. Yaşlı bireylere duyulan saygı, aile bağlarının güçlü olması ve toplum içindeki etkileşimin yoğunluğu, bu bölgelerin ortak özellikleri arasında yer alıyor.

MAVİ BÖLGELER VE YAŞAM TARZI: KAVRAMI POPÜLER HALE GETİREN İSİMDEN TAVSİYELER

Mavi Bölgeler kavramını popüler hale getiren isim olan Dan Buettner, uzun yıllar süren araştırmalarında bu bölgelerdeki yaşam tarzını detaylıca inceledi. Buettner, sadece coğrafi olarak değil, bireysel olarak da herkesin kendi Mavi Bölgesini oluşturabileceğini savunuyor.

National Geographic için kaleme aldığı yazısında Buettner, uzun yaşamın sırlarını 6 temel beslenme alışkanlığı ile özetliyor:

1- Yemeği sosyal bir ritüele dönüştürün: Yemek yalnızca fiziksel bir ihtiyaç değil, aynı zamanda aile ve toplumla bağ kurmanın bir yolu olmalı.

2- Günün erken saatlerinde büyük öğünler tüketin: Sabah kahvaltısı ana öğün olmalı, akşam yemeği ise hafif geçilmeli.

3- Evde yemek pişirin: Dışarıda yemek tüketimini azaltarak besin kalitesini kontrol altına almak mümkün.

4- Zaman zaman oruç uygulayın: Aralıklı açlık, metabolizmayı düzenlemeye ve yaşlanmayı yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

5- Kendinize izin verin: Haftada bir iki kez sevdiğiniz yiyecekleri tüketmek, uzun vadede motivasyon kaybını önler.

6- Yemek saatlerini birlikte geçirin: Aile yemekleri, hem ruhsal sağlığa hem de fiziksel dengeye katkı sağlar.

BİLİM DÜNYASINDA TARTIŞMALAR DA VAR

Ancak her uzman Mavi Bölge kavramına olumlu yaklaşmıyor. Oxford Üniversitesi’nde görev yapan bazı veri bilimciler, bu bölgelerdeki uzun ömür verilerinin sahte doğum belgelerine veya hatalı verilere dayandığını ileri sürüyor. Ayrıca Mavi Bölge kavramının, Dan Buettner tarafından ticari bir marka haline getirilmesi de bilimsel tarafsızlık açısından eleştiriliyor.

Buna karşın, demograf Michel Pullan gibi bilim insanları, bu bölgelerdeki yaşlı bireylerin doğum ve ölüm belgelerini titizlikle inceleyerek kavramın bilimsel temellerini savunuyor. Poulain, ilk Mavi Bölge olan Sardinya’daki Ogliastra bölgesini, resmî nüfus kayıtlarına dayanarak tanımlayan ekipte yer almıştı.

ABD’DEKİ TEK MAVİ BÖLGE: LOMA LİNDA

ABD’nin Kaliforniya eyaletinde yer alan Loma Linda, ülkedeki tek resmî Mavi Bölge olarak biliniyor. Burada yaşayanların büyük bir kısmı yedi gün Adventistleri adlı dini bir gruba mensup ve bu grup, alkol ve sigaradan uzak, bitki temelli bir diyetle besleniyor.

Bölgede yaşayan ve aynı zamanda Loma Linda Üniversitesi’nde görev yapan Prof. Dr. Joan Sabate, Mavi Bölge beslenmesinin sadece sağlıklı gıdaları seçmekten ibaret olmadığını, aynı zamanda işlenmemiş, doğal gıdaların tüketilmesine de dikkat edilmesi gerektiğini vurguluyor.

Sabate’nin günlük beslenme alışkanlıkları, Mavi Bölge ilkelerine birebir uyuyor: Güne meyve ve kuruyemişlerle başlıyor, öğle yemeğinde baklagil ve sebze tüketiyor, akşam ise çoğu zaman ya hafif bir salata yiyor ya da öğünü tamamen atlıyor.

DİĞER MAVİ BÖLGELER VE İLGİNÇ ÖZELLİKLERİ

Sardinya, İtalya: Dünyanın ilk tanımlanan Mavi Bölgesi olan Sardinya Adası’ndaki Ogliastra bölgesi, özellikle erkeklerin uzun yaşam oranıyla dikkat çekiyor. Bölge halkı genellikle çobanlık yapıyor; bu da aktif bir yaşam tarzı anlamına geliyor. Ayrıca beslenme alışkanlıkları da oldukça sağlıklı: tam tahıllar, sebzeler ve zeytinyağı tüketimi yaygın.

Okinawa, Japonya: Kadınların en uzun yaşadığı yerlerden biri olarak bilinen Okinawa’da ‘ikigai’ adı verilen yaşam amacı kavramı önemli bir yer tutuyor. Bölge halkı düşük kalorili ancak besin değeri yüksek bir diyetle besleniyor. Tatlı patates, soya ürünleri ve deniz yosunu temel besinler arasında yer alıyor. Ayrıca ‘moai’ adı verilen sosyal destek grupları sayesinde yalnızlık oranı çok düşük.

Ikaria, Yunanistan: Ikaria Adası sakinlerinin büyük bölümü ileri yaşlara kadar sağlıkla yaşıyor. Antioksidan açısından zengin Akdeniz diyeti, bitki çayları ve öğle uykusu alışkanlığı uzun yaşamda etkili. Ayrıca burada kalp hastalığı ve demans oranları dünya ortalamasının oldukça altında.

Nicoya, Kosta Rika: Nicoya Yarımadası’nda yaşayanların hayat felsefesi ‘plan de vida’ yani ‘hayat amacı’ etrafında şekilleniyor. Mısır, fasulye ve kabak gibi geleneksel gıdalarla besleniyorlar. Güneşten alınan doğal D vitamini, temiz su kaynakları ve güçlü aile bağları da öne çıkan faktörler arasında.
Daily Mail’in ‘A new Blue Zone: Scientists find an unexpected region where people live exceptionally long lives’ ile National Geographic'in ‘How do you create your own ‘Blue Zone’? Here are 6 tips’ başlıklı haberinden faydalanılmıştır.