Yaşlanan kırsala hibe çözümü

BUGÜN 14 Mayıs, Dünya Çiftçiler Günü. Uluslararası Tarım Üreticileri Federasyonu’nun (IFAP) aldığı kararla 1984’ten bu yana her yıl kutlanan bu gün, tarımın yapısal sorunlarının yeniden masaya yatırıldığı; sektördeki fırsatların ve risklerin konuşulduğu bir dizi etkinlikle kutlanıyor. Özellikle pandemiden sonra dünya genelinde sorunların yaşandığı gıda ve arz güvenliği, tarım sektörünü de ekip biçen çiftçiyi de daha önemli hale getirdi. Ancak dünya genelinde artan nüfusa rağmen tarımla uğraşan kırsal nüfusun toplam içerisindeki payının gerilemesi, sektörün küresel sorunlarından biri haline geldi. 1950’de dünya nüfusunun yüzde 70’inin kırsal bölgelerde yaşarken, 2018’de bu oranın yüzde 45’e gerilediği raporlanmıştı. Türkiye’de ise bu değişim çok daha keskin oldu. 1950’de yüzde 75 olan kırsal nüfus oranı, 2018’de yüzde 25’e geriledi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin (TZOB) güncel verilerine göre, Türkiye’deki çiftçi sayısı 5 milyon 162 bin ve çiftçilerin yaş ortalaması 58.1. Bu yaş ortalaması kadın çiftçilerde yüzde 60.1’e çıkıyor. Bu da sektör temsilcilerine göre tarımsal üretim ve gıda güvencesi açısından en büyük tehlikelerden biri. Kırsaldaki genç nüfusun azaldığı noktada da genç çiftçilere verilen desteklerin önemli olduğu; tarım sektörünün hibe ve desteklerle cazip hale getirilmeye çalışıldığı belirtiliyor.

İLAVE DESTEK

2024, Avrupa Birliği’nde (AB) çiftçilerin yüksek maliyetler, yetersiz desteklemeler, ucuz ithal ürünler ve katı çevre politikaları nedeniyle sıkça protesto edildiği bir yıl olmuştu. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, geçen yılki bir konuşmasında çiftçilik yapmayı tercih eden gençlerin sayısının çok azaldığını hatırlatmış ve “Bu eğilimi tersine çevirmeliyiz” demişti. Von der Leyen, gençlerin tarımsal faaliyete yönlendirilmesi için adil bir gelir, arazi ve finansmana erişim gibi doğru teşviklere ihtiyaç duyduklarına dikkati çekerek, “Bugün, Avrupa Yatırım Bankası (AYT) genç çiftçilere güçlü bir şekilde odaklanarak 3 milyar Euro’luk tarımsal gıda yatırımını duyuracak” demişti.

Türkiye’de ise geçen yıl 7 bin 62 projeye 8 milyar 596 milyon liralık hibe verilirken, bu hibelerle 15 milyar 528 milyon liralık yatırım gerçekleştirildi ve 7 bin 896 kişiye de istihdam sağlandı. Kırsal kalkınma yatırımları kapsamında, 2006-2024 döneminde de toplam 152 bin 938 proje desteklendi ve projelerin faaliyete geçirilmesi sonucunda reel olarak 246 milyar 593 milyon lira yatırım gerçekleştirildi. Söz konusu dönemde yapılan yatırımlarla, 270 bin 923 kişi istihdam edildi.

18-24 YAŞINDA ÇİFTÇİLERİN ORANI: % 1 

TZOB verilerine göre, sisteme kayıtlı çiftçilerin yüzde 34’lük kısmının 65 yaş ve üzeri; yüzde 34.6’lık kısmı 50-64 yaş arasında. Çiftçilerin yüzde 26.4’ünün 33-49 yaş arası, yüzde 3.8’inin 25-32 yaş arası ve yüzde 1’inin de 18-24 yaş arasında olduğunun ifade edildiği TZOB açıklamasında, “Türkiye’de 18-32 yaş arasında çiftçilik yapanların oranı toplam çiftçilik yapanlar içinde yüzde 4.8’e tekabül ediyor” denildi.

İŞTE GENÇ ÇİFTÇİLERE VERİLEN DESTEKLER

İŞLETME FİNANSMANI

Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 2016’da başlatılan Genç Çiftçilerin Desteklenmesi Projesi başlatılmıştı. Genç çiftçilere yönelik sağlanan güncel destekler hakkında bilgi veren Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, “Yeni hayvancılık destekleme modeli kapsamında, kadın yetiştiricilere veya 41 yaşından gün almamış üreticilere, desteğin türüne göre değişen oranlarda temel desteğe ilave destek veriliyor. Bu çerçevede, 2024 yılı için işletme sahibi erkek ise buzağı başına 1000 lira, kadın veya genç ise 1700 lira temel destek sağlanıyor” dedi.

Bakan Yumaklı, genç çiftçilere verilen diğer destekler ile ilgili şu bilgileri verdi: 

- Balıkçılık sektöründe de kadınlara yönelik destekler bulunuyor. Balıkçı gemisi sahibi veya ortağı olan kadınlar, küçük ölçekli balıkçılık desteğinden 2025 ve 2026 yılları için yüzde 35 daha fazla yararlanacak. 

- Üreticilerin tarımsal üretime yönelik finansman ihtiyaçlarının uygun koşullarda sağlanması amacıyla, 2024-2026 yılları için yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararları Uygulama Esasları Tebliği kapsamında, Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası AŞ ve Tarım Kredi Kooperatiflerince 28 farklı konuda değişen limitlerde ve oranlarda yatırım ve işletme kredisi/finansmanı sağlanıyor. 

- Bu kapsamda, sütçü ve kombine sığır yetiştiriciliği, büyükbaş hayvan besiciliği, küçükbaş hayvancılık, hastalıktan ari hayvan yetiştiriciliği, arıcılık, kanatlı sektörü, su ürünleri sektörü, temel hayvansal üretim, kapalı ortamda bitkisel üretim, yem bitkisi üretimi, süs bitkisi, tıbbi ve aromatik bitkiler üretimi, meyve yetiştiriciliği ve bağcılık, temel bitkisel üretim konularında kredi/finansman kullandırımlarında genç çiftçi veya girişimcilere yüzde 15 ilave hazine faiz/kâr payı desteği sunuluyor. 

- Hibe başvurusunda bulunan kadınlara ve 18-40 yaş arası gençlere proje değerlendirme aşamalarında ek puanlar verilmek suretiyle pozitif ayrımcılık yapılıyor.

40 YAŞ VE ALTINA SİGORTA İNDİRİMİ 

- Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP) kapsamında verilen hibelerde, projeler değerlendirilirken başvuru sahibinin genç olması durumunda ek 4 puan veriliyor. Başvuru sahibinin kadın olması durumunda ayrıca 7 puan daha ekleniyor. 

- Kırsalda Uzman Eller Projesi için başvuru sahiplerinden 18-25 yaş arasındakilere artı 20 puan, 26-35 yaş arasına artı 16 puan, 36-40 yaş arasına artı 12 puan verilerek değerlendirmeler yapılıyor. Proje kapsamında kadınlara ayrıca 10 puan daha ekleniyor. 

- IPARD Programı kapsamında da kadın ve gençlere birçok tedbir altında hem ek hibe hem de projelerini ön sıralara çıkartacak ek sıralama puanı verilerek pozitif ayrımcılık uygulanıyor. 

- Öte yandan devlet destekli tarım sigortası yaptıran 40 yaş ve altında olan genç çiftçiler için de poliçe primi üzerinden yüzde 5 indirim imkânı bulunuyor.