Yükselen güç Türkiye ve Çin, derin komisyonun raporundan çıktı

ABD'nin uluslararası politikalarının küresel çerçevesinin oluşturulmasındaki en etkin kurumların arasında bulunan ve dünyada “Karanlık Komisyon” ismiyle anılan Trilateral Komisyonu Avrupa Direktörü Dr. Josef Braml, Orta Asya'daki “büyük oyunu” analiz etti. Braml, 19. yüzyılda Avrasya bölgesinde yaşanan İngiliz–Rus rekabetine benzer şekilde Orta Asya'da yeni bir oyun oynanmaya başladığını iddia etti. Bir nevi komisyonun bakış açısı niteliğindeki analiz yazısına göre bölgedeki koridor projeleri, güvenlik arayışı ve barış çabalarında Türkiye başat rol üstlenmeye başladı. Orta Asya ülkeleri çok kutuplu alternatifler ararken Çin ise ekonomik alanda bölgenin büyük kazananı haline gelmiş durumda. 

Dünyada “Karanlık Komisyon” ismiyle anılan Trilateral Komisyonu Avrupa Direktörü Dr. Josef Braml'ın analizinde Türkiye vurgusu yapıldı. Braml, “Türkiye, Orta Asya'da başat pozisyona yerleşti” ifadesini kullandı. KİLİT LOJİSTİK ÜLKE

Zengezur Koridoru ve Orta Koridor projelerine dikkat çekilen raporda, "Türkiye, Avrasya'da kilit lojistik ve siyasi aktöre dönüşüyor" ifadelerine de yer verildi. Dikkat çeken rapordan yansıyan saptamalar ise şöyle: "Rusya’nın Ukrayna savaşında yıpranması, İran’ın İsrail saldırılarıyla zayıf düşmesi ve Avrupa Birliği’nin enerji güvenliği arayışları bu süreci hızlandırıyor. Azerbaycan’ın Nahçıvan ile kara bağlantısını hedefleyen Zengezur hattı, aynı zamanda Çin ile Avrupa arasında Türkiye merkezli bir geçişi mümkün kılan Orta Koridor’un da stratejik ayağı haline geliyor. Türkiye bu sayede Türk dünyası ile kesintisiz kara bağlantısı kurmayı hedefliyor."

BAŞAT GÜÇ TÜRKİYE

Raporda Azerbaycan’ın 2020 ve 2023’te Karabağ’ı yeniden kontrol altına almasının önemine de değinilirken şu saptamalar sıralandı: "Rusya sahadaki arabuluculuk rolünü fiilen kaybetti. 2025 Temmuz’unda Abu Dabi’de yapılan zirvede, Ermenistan ve Azerbaycan liderleri ilk kez Moskova olmadan doğrudan bir görüşme gerçekleştirdi. Türkiye’nin diplomatik desteğiyle yürütülen bu yeni sürecin ardından, Ermenistan Başbakanı Paşinyan Haziran 2025’te Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İstanbul’da bir araya geldi. Rus “barış gücü” unsurlarının geri çekilmesiyle birlikte Türkiye, Kafkasya’da hem lojistik hem diplomatik boşluğu doldurmaya başladı. Ankara, çok taraflı bir denge inşasında başat pozisyona yerleşti."

KAZANAN ÇİN

"Bölgedeki büyük stratejik ödülü ise Çin kazandı. Kuşak–Yol Girişimi kapsamında Çin, Orta Asya’daki ticaret, enerji ve ulaştırma yatırımlarını hızla artırıyor. Pekin, Rusya’nın önerdiği Avrasya Ekonomik Birliği ile birleşmeyi reddetti ve bölgede bağımsız ticaret ağı kurmayı tercih etti. Çin, Türkiye ve Azerbaycan üzerinden geçecek Orta Koridor hattına özel önem veriyor. Bu hat sayesinde Çin, Rusya’yı baypas ederek Avrupa pazarlarına daha hızlı ulaşmayı hedefliyor. Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan gibi ülkeler de bu yeni ağda Çin’le doğrudan ilişkiler kurarak Rusya’ya bağımlılıklarını azaltma çabasında."

Analiz yazısında Çin'in özellikle koridor projeleri ve finansal yatırımları dolayısıyla bölgenin ekonomik gücü ve büyük kazananı haline geldiği iddia edildi. JEOPOLİTİK DÖNÜŞÜM

Raporda ABD Başkanı Trump'ın, Rusya’ya yönelik yüzde 100 gümrük tarifesi ve dolaylı yaptırımlarına da dikkat çekilirken, "Beyaz Saray, Rusya ile ticaret yapan ülkelere ikincil yaptırımlar uygulayabileceğini de duyurdu. Ancak bu strateji, ABD’nin Kafkasya ve Orta Asya’daki son kalan etkisini de kaybetme riskini doğuruyor. Bölge ülkeleri, tek kutuplu düzenden uzaklaşıp çok yönlü ve bağımsız işbirliği modelleri geliştirme arayışında. Türkiye, Çin, AB ve bölge ülkeleri arasındaki bu yeni yapılar, enerji ve ticaret koridorlarının kontrolünü Batı’dan uzaklaştıran jeopolitik bir dönüşüm yaratıyor" denildi.

[email protected]

Kaynak: Web Özel