Çocuğun okula başlaması neden bu kadar önemlidir?

“Okul hakkında konuşurken temel hedefimiz aşırı yüksek ya da aşırı düşük beklentiye sürüklememek olmalıdır. Çocuğunuzun kendi hızına saygı duyun ve yanında olduğunuzu hissettirin. Çocuğunuzun her zaman olumlu duygular ve tutum içerisinde olmasını beklemeyin. Olumsuz duygular ve tutumlar da çok öğretici ve geliştirici hayat deneyimleridir.”

Dr. Bahar Uyaroğlu ile her yönüyle okula başlamayı konuştuk.

Çocuğun okula başlaması neden bu kadar önemli bir dönüm noktası?

Okul, çocuğun aile dışındaki ilk büyük toplumsal deneyim alanıdır. Evde alıştığı güvenli ortamın düzeni dışında, akranlarıyla, yetişkinlerle ve kurallarla tanıştığı yeni bir ortama girer.

Bu süreç sadece “okuma yazma öğrenme” değil; sabretmeyi, paylaşmayı, kendini ifade etmeyi, sorumluluk almayı ve sosyal problemlerini çözmeyi deneyimlediği bir süreçtir.

Okula başlamak, aslında çocuğun hayat boyu sürecek öğrenme yolculuğunun ilk durağıdır.

Ebeveynler çocuğun “okula hazır” olduğunu nasıl anlayabilir?

Hazır bulunuşluk deyince çoğu kişinin aklına sayıları bilmek ya da kalemi doğru tutmak gelir. Bunları değerlendirmek için uzmanların kullandığı bazı standart testler vardır. Ancak bu değerlendirme akademik becerilerle sınırlı değildir. Asıl mesele çocuğun günlük yaşam becerileri ve sosyal duygusal beceriler bağlamında da hazır olup olmadığıdır. Kendi başına tuvalete gidebilmesi, ayakkabısını çıkarıp giyebilmesi, öğretmeninin yönergelerini takip edebilmesi ve en önemlisi duygularını ifade edebilmesi yönetebilmesi önemlidir. Bu becerilerin hepsini kazanmış olmasını değil ama kazanmaya hazır olmasını bekleriz. Yani okula hazır olmak, zihinsel olduğu kadar sosyal-duygusal bir olgunluk gerektirmektedir.

Bu süreçte ebeveynlerin en çok yaptığı hatalar neler?

En sık yapılan hata, kaygıyı çocuğa bulaştırmak. “Ya ağlarsa, ya alışamazsa, ya arkadaş edinemezse” gibi endişeler çocuğa doğrudan geçiyor. Anne baba çocuğu bir ortama bırakırken ne kadar rahat ve huzurlu bırakırlarsa çocuk da o kadar rahat ve huzurlu olacaktır. Kuruma güvenip güvenmediğinizi çocuğunuz sizin beden dilinizi ve konuşmalarınızı takip ederek anlayabilir. Bu da bizi okul seçimi aşamasına getiriyor.

Bu durumda okul seçiminde dikkat edilmesi gerekenlere de değinebilir miyiz?

Okul seçimi deyince akla ilk gelen özel okul mu devlet okulu mu? sorusu oluyor. Sonrasında eğitim programı, öğretmenler, eve olan uzaklık, ulaşım, giriş çıkış saatleri gibi pek çok kritik faktör devreye giriyor.

Seçim aşamasında ebeveynlerin ne istediklerini iyi bilmeleri gerekiyor. Bunun için okuldan beklentilerini okulun artı ve eksilerini listeleyerek değerlendirmelerini öneriyorum. Zihnimiz bir şeyleri organize ederken bunu sözlü olarak yaparsa edindiğimiz her veri bir karmaşaya neden olabilir. Yazılı liste ile hedefi şaşırmadan çocuğumuza ve ailemize en uygun okulu seçme ihtimalimiz yükselir.

Bir diğer kritik nokta da okul seçimi sürecinde çocuğa fazla sorumluluk vermek. Hayata dair kararları vermek yetişkinin görevidir. Çocuk, “hangi okula gitmek istiyorsun” sorusuyla hayatının yönünü belirleyecek yükün altına girmemelidir. Yetişkinler olarak ebeveynin bile kafasını karıştıran böylesi bir süreçte çocuğun sınırlı deneyimi ile belirsizliğin içine sürüklenmesi sağlıklı değildir. Onun görevi bu sürece dair duygularını paylaşmak, ebeveynin görevi ise rehberlik etmektir.

Peki ebeveynler çocuklarını bu sürece nasıl hazırlayabilir?

Öncelikle okul hakkında olumlu ama gerçekçi bir dil kullanmak çok önemli. “Orada hep oyun oynayacaksın” gibi fazla umut verici ve yanıltıcı değil, “Oyun da olacak, öğrenme de olacak” gibi dengeyi kuran cümleler kullanılmalıdır. Çocuğun sorduğu sorulara cevap verirken kullandığınız her cümlenin bir beklenti oluşturduğunu unutmayın. Bazen birlikte merak etmek merak ettiği şeyi cevaplamaktan daha kıymetli olabilir. Mesela “başka gözlüklü çocuk olacak mı?” dediğinde “olabilir. Acaba onun gözlüğü ne renktir?” gibi.

İkinci adım, günlük rutini okul düzenine yaklaştırmaktır. Erken yatma ve düzenli kahvaltı gibi adımlar önemlidir. Ayrıca çocuğu basit görevlerle sorumluluk almaya teşvik etmek çok faydalı olacaktır—örneğin çantasını kendi hazırlaması gibi. Bu hazırlıkları yaparken okulla ilişkilendirerek yapmamakta yarar var diye düşünüyorum. “Artık okula başlayacaksın erken yatman gerek” dediğimizde çocuğun zaten hoşuna gitmeyen bir kuralı belirsizlik ve kaygı ile ilişkilendirmiş oluyoruz.

Özetle okul hakkında konuşurken temel hedefimiz aşırı yüksek ya da aşırı düşük beklentiye sürüklememek olmalıdır.

Çocuğun okula uyum sağlamakta zorlandığını nasıl anlarız?

Okulların bir uyum programı olur ve bu programda işbirliğiniz önemlidir. Çoğu çocuk iki ay içinde uyum sağlamış olur, ama her çocuk için süreç farklıdır. çocuk okula gitmek istemediğini sözel olarak ifade edebilir. burada ikna etmeye çalışmak yerine onu anladığınızı ifade etmeniz önemli. “Evet ben de bazen işe gitmek istemiyorum” demek çoğu zaman yeterli olacaktır.

Daha ileri düzeyde uyum sorunu bedensel ve davranışsal ipuçları ile görülür. Mide ağrısı, baş ağrısı, iştahsızlık, okula gitmeyi reddetmek, aşırı ağlama, uyku bozuklukları, içine kapanma ya da tam tersi aşırı hırçınlık gibi.

Bu gibi durumlarda öğretmenle ve okulun rehberlik servisiyle iş birliği yapılmalı ve bir uzman desteğine başvurulmalıdır.

Ebeveynlere vereceğiniz en kısa ve öz öneri nedir?

Çocuğunuzun kendi hızına saygı duyun ve yanında olduğunuzu hissettirin.

Çocuğunuzun her zaman olumlu duygular ve tutum içerisinde olmasını beklemeyin. Olumsuz duygular ve tutumlar da çok öğretici ve geliştirici hayat deneyimleridir.

Sevgili hocam değerli bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin...