Demografik yapı ve aile kurumu güçlendirilecek

Türkiye’nin nüfus politikalarının eşgüdüm içerisinde bütüncül bir yaklaşımla oluşturulmasını ve daha etkin uygulanmasını sağlamak, demografik yapıdaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek amacıyla bir Nüfus Politikaları Kurulu oluşturuldu.

Kurul, Cumhurbaşkanı Yardımcısı başkanlığında; Adalet, Aile ve Sosyal Hizmetler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Gençlik ve Spor, Hazine ve Maliye, İçişleri, Millî Eğitim, Sağlık, Diyanet İşleri, İletişim Başkanı, Strateji ve Bütçe Başkanı ve TÜİK Başkanı'ndan oluşuyor.

Çalışmalarına ocak ayında başlayan ve ikinci toplantısını temmuz ayında gerçekleştiren kurul, mevzuat, çalışma hayatı, sağlık, eğitim, ekonomik teşvikler ile iletişim ve farkındalık oluşturma alanlarında altı ayrı çalışma grubu kurulmasını kararlaştırdı.

Hazırlanan eylem planında öncelikli hedefler; demografik yapımızın ve aile kurumunun güçlendirilmesi ile doğurganlığın artırılması olarak belirlendi. Somut eylemler, 2025 Aile Yılı kapsamında öncelikle hayata geçirilecek.

AİLE YILI İLAN EDİLMİŞTİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Aile Yılı” ilan edilen bu yılda bazı kritik rakamlar paylamış, demografik yapının tehlikeli şekilde nasıl değiştiğine dikkat çekmişti. İstatistiklere göre; 2001 yılında 2.38 olan doğurganlık hızının 1.51'e gerilediğini hatırlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, yıllık nüfus artışının binde 1.1’e düştüğünü söyledi. Çocuk ve genç nüfus azalırken yaşlı nüfusun tarihte ilk defa yüzde 10'un üzerine çıktığını vurgulayan Erdoğan, ortalama yaşın 34 sınırına dayandığını ifade etti.

TÜİK’in son açıkladığı verilere göre; “yaşlı nüfus” olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus, 2019 yılında 7 milyon 550 bin 727 kişi iken son beş yılda yüzde 20.7 artarak 2024 yılında 9 milyon 112 bin 298 oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2019 yılında yüzde 9.1 iken, 2024 yılında yüzde 10.6'ya yükseldi. Yaşlı nüfusun 2024 yılında yüzde 44.6'sını erkek, yüzde 55.4'ünü kadınlar oluşturdu.

Demografik göstergelerdeki mevcut yapının devam edeceğini varsayan ana nüfus senaryosuna göre böyle devam ederse yaşlı nüfus oranının 2030 yılında yüzde 13.5, 2040’ta yüzde 17.9, 2060’ta yüzde 27.0, 2080’de yüzde 33.4 ve 2100 yılında da yüzde 33.6 olacağı hesaplanıyor.

OPTİMUM NÜFUS ORANI

Milli Güvenlik Siyaset Belgesi’nde yaşlanan nüfus, göç ve göçmenlerin yol açtığı sorunlar, iklim ve su krizi birbiriyle bağlantılı olarak demografik yapıyı değiştiren etmenler olarak sayılıyor ve ulusal güvenlik tehdidi olarak kabul ediliyor. Nüfusun korunmasına yönelik alınacak tedbirler sayılırken; gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı nüfus artışının toplumsal baskının büyük boyutlara varmasına yol açtığı, artan nüfus için yeni olanakları, daha çok gıda ve daha fazla konut temini ihtiyacı doğurduğu anlatılıyor.

Nüfusun yeterince artmaması veya azalması da ülkelerin varlığı ve geleceği açısından tehdit olarak görülüyor. Ülke gerçeklerine uygun dengeli bir nüfus oranının yakalanması anlayışı ön plana çıkarken, ülkelerin kendilerine özgü jeopolitik, ekonomik, idari ve askeri koşulları ile kültürleri ve yaşam tarzları gibi etkenler her ülkenin kendi optimum nüfus oranını belirlemesini gerektiriyor.

Türkiye’nin de bu kapsamda kendine özgü koşulları ve sorunları dikkate alınarak tespit edilen optimum nüfus oranlarının, ülkenin değişen şartlarına ve ihtiyaçlarına göre zamanında güncellenmesi ve bu bilgilerin ışığında üretilecek doğru ve sürdürülebilir nüfus politikalarının uygulanması gerekiyor.

DEMOGRAFİK YAPININ DEĞİŞİMİ

Türkiye genç nüfusu görece yüksek olan ülkelerden biri olmasına rağmen, ülkedeki doğum oranı giderek düşüyor; yaşlı nüfus oranı artıyor. Bu nedenle demografik dönüşümün gelecek yıllarda da önemli gündem maddesi olacağı öngörülüyor. Demografik yapıyı etkileyen en önemli unsurlardan biri de göçler. İstikrarsız bölgelerden ülkemize doğru; düzensiz ve kontrolsüz göçler, sosyal, kültürel ve ekonomik yapıyı derinden etkilerken, diğer yandan şehirlerin demografik yapısını da önemli ölçüde değiştiriyor. Araştırmalar, göçmenlerin ve sığınmacıların zaman içerisinde ülkelerine dönme eğiliminde olmadığını ve yüzde 80’inin gittikleri ülkelerde kalıcı olduğunu gösteriyor. Suriye’de Esad yönetimi devrilmesine rağmen, yapılan anketler, ülkemizde geçici koruma kapsamında bulunan Suriyelilerin büyük bölümünün ülkelerine dönmek istemediklerini gösteriyor.

Sığınmacı ve göçmenler nedeniyle demografik yapıda oluşacak büyük değişimler, ilgili bölgenin ekonomik ve sosyal yapısı ile toplumsal huzuru açısından farklı tehlikeleri beraberinde getiriyor.

Bu kapsamda; Suriyeliler, Afganlar, Pakistanlılar; Ruslar ya da Ukraynalılar olsun, ülkemize kitleler halinde geçiş yapan yabancıların belirli bölge, şehir ve mahallelerde yoğunlaşmalarının engellenmesinin; içe kapanma ve radikalleşme gibi eğilimlerin önüne geçmek amacıyla tedbirler alınması önem taşıyor.

Demografik yapının bozulmasına yol açan temel sebepler arasında sayılan göç hareketleri; iklim değişikliği kaynaklı, ekonomik, çevre ve sağlık sorunları gibi nedenlerden kaynaklansa da kişisel tercihler, gelecek veya güvenlik endişesi, refah veya daha iyi bir hayat kalitesi gibi arayışlar da belirleyici oluyor. Su sorunu, aşırı hava olayları, çatışmalar, küresel olarak zorunlu yerinden edilmenin önemli itici güçleri arasında sayılıyor. Bu gerekçeler, her yıl yaklaşık 30 milyon insanın evlerinden ayrılmasına yol açıyor.

İklim değişikliğine karşı en savunmasız ülkeler ve bölgeler ile kırılgan ve/veya çatışma veya şiddet yaşayan ülkeler arasında güçlü bir ilişki olduğundan hareketle iklim değişikliğinin bir gerilim unsuru olduğu söylenebilir. İklim değişikliğine bağlı etkilere karşı çözüm bulunamadığında, çatışma ve yerinden edilme riski artarak hassas topluluklar daha da kırılgan hale gelebiliyor. İklim değişikliği, kaynak kıtlığına neden olabilmekte ya da mevcut kıtlığı şiddetlendirebilmekte ki bu doğrudan çatışmaya yol açabilmektedir.

İklim değişikliğiyle ilişkilendirilen göçlerin özellikle siyasi veya ekonomik istikrar için önemli yerlerde meydana geldiği durumlar da, ilgili ülkeler için istikrar bozucu olarak değerlendirilebiliyor. Bu itibarla da siyasi bir araç ve ülkelerin iç politikalarına müdahale için bir zemin olarak kullanılma riski taşıyor. Örnek olarak Suriye’de yaşanan çatışmalar bir dönem iklim değişikliğine bağlanmış ve susuzluk yüzünden Suriyelilerin göçe zorlandığı, bunun da çatışmalara ve en nihayetinde siyasi istikrarsızlığa yol açtığı belirtilmiştir. Başta sınır aşan sular olmak üzere, politikalarımıza olabilecek doğrudan etkisi ve/veya dolaylı yansıması nedeniyle iklim değişikliği ve göç kaynaklı çalışmalara hassasiyetle yaklaşılmalı ve bu çalışmalar çok yönlü olarak ele alınmalı.

Hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su ihtiyacına karşın, uygun kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe gelişen sanayi ve artan tarımsal faaliyetlere bağlı olarak su kaynaklarında aşırı kullanım ve kirlilik oluşumu nedeniyle, başta göç kaynaklı olmak üzere yaşanan sorunların çözümlenmesi önemini gittikçe artırıyor. Su durumlarının iyileştirilmesi, iyi su durumuna sahip olan su kütlelerinin korunması ve koruma-kullanma dengesi gözetilerek sürdürülebilir kullanımının sağlanmasıyla birlikte iklim değişikliğine bağlı olarak su kalitesi ve miktarı üzerine olumsuz etkilerinin giderilmesi kaçınılmazdır.

GAZİANTEP PİLOT İL

Türkiye’de Tarım Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü uhdesinde başlatılan, “Kaynaktan Musluğa Su Güvenliği çalışmaları için ülkemizde iklim ve coğrafi özellikleri, iklim değişikliği ve kentleşme gibi baskılar yanında göçle ilişkisi, sınıra yakın olması ve birçok baskıya maruz kalma ihtimali de düşünülerek pilot il olarak Gaziantep seçilmiştir. Son yıllarda yaşanan Kovid-19 salgınının da etkisiyle İstanbul başta olmak üzere birçok metropolden çeşitli Anadolu kentlerine tersine göçün dikkate değer oranlarda arttığı ve hatta kimi illerin nüfusunda azalma görüldüğü hususu sıkça gündeme gelmektedir.

Tersine en çok net göç veren illerin de sırasıyla İstanbul, Ankara, Adana, Gaziantep, Şanlıurfa, Van, Kayseri, Diyarbakır, Hatay ve Mersin olduğu; en çok göç alan illerin ise Çankırı, Ordu, Sivas, Muğla, Antalya, Balıkesir, Rize, Giresun, Trabzon ve İzmir olduğu kaydediliyor.

Bu tablonun, bir yandan köken memleketlere dönüşü temsil ederken, diğer yandan kentlerden kırsal alana yapılan geçişe de işaret ettiği belirtiliyor. Bu kapsamda birçok insanın, şehrin gürültülü, dar ve pahalı yaşam koşullarını, yüksek suç ve hastalık ortamını terk ederek, daha ucuz, daha kaliteli ve daha doğal bir yaşam beklentisiyle kırsal kesime doğru göç eğilimi gösterdiği değerlendirmeleri de yapılıyor. Neticede anılan eğilimlerin çok yönlü analiz edilerek muhtemel sonuçlarının değerlendirilmesi ve gerektiği taktirde toplumu çeşitli hareket tarzlarına teşvik edebilecek yöntem ve tedbirlerin tespit edilerek uygulanması fayda sağlayacaktır.

Türkiye, istikrarsızlık riski barındıran bir coğrafyada ve kuşakta yer alıyor. Bu nedenle göç kriziyle karşı karşıya kalabileceği, söz konusu ülkelerin demografik yapılarının değişebileceği, buna bağlı olarak ülkede artan konut ve gıda fiyatlarının yerleşik halkta hoşnutsuzluğa yol açabileceği değerlendirilebilir. Dikkatli olmakta fayda var!

Fotoğraf: DHA