Ebeveynler dikkat: Yenidoğan sarılığında nelere dikkat edilmelidir?

Her 10 bebekten 6’sında görülen sarılık, genellikle kısa sürede geçer. Ancak uzayan ya da ağırlaşan sarılık, ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir.

YENİDOĞAN SARILIĞI NEDİR?

Yenidoğan bebeklerde sık görülen sarılık, cilt ve gözlerde sarımsı bir renk değişimine neden olur. Bu durum, bebeğin kanında bilirubin adlı maddenin birikmesinden kaynaklanır. Yetişkinlerde karaciğer bilirubini kolayca parçalayarak vücuttan atarken, yeni doğmuş bebeklerin karaciğeri henüz tam olgunlaşmadığı için bu süreç yavaş işler. Sonuç olarak bilirubin birikir ve sarılık ortaya çıkar. Yaklaşık her 10 bebekten 6’sında farklı derecelerde sarılık görülür.

FİZYOLOJİK VE PATOLOJİK SARILIK

Fizyolojik sarılık, doğumdan sonraki 2.-4. günlerde başlar ve genellikle herhangi bir tedaviye gerek kalmadan 7-10 gün içinde kendiliğinden düzelir. Ancak bu dönemde bebeklerin düzenli doktor kontrolünde olması önemlidir.

Patolojik sarılık ise doğumdan hemen sonra gelişir ve dikkate alınması gereken bir tablodur. Kan uyuşmazlığı, anne karnında geçirilen enfeksiyonlar, annenin kullandığı ilaçlar ya da doğuştan bazı enzim ve madde eksiklikleri bu duruma yol açabilir.

UZAMIŞ SARILIK

Eğer sarılık, zamanında doğan bebeklerde 2 haftadan, erken doğanlarda ise 3 haftadan uzun sürüyorsa bu durum “uzamış sarılık” olarak adlandırılır. Böyle bir durumda detaylı inceleme yapılmalı ve altta yatan neden araştırılmalıdır.

YENİDOĞAN SARILIĞININ NEDENLERİ

Sarılık genellikle şu faktörlerden kaynaklanır:

- Yetersiz anne sütü alımı

- Erken doğum (37. haftadan önce)

- Rh veya ABO kan grubu uyuşmazlığı

- Hemolitik anemi

- Doğumda morarma ya da iç kanama

- Enfeksiyonlar

- Enzim eksiklikleri

- Daha nadir nedenler arasında ise neonatal hepatit, galaktozemi ve biliyer atrezi yer alır.

SARILIK BELİRTİLERİ NASIL ANLAŞILIR?

En belirgin bulgu, bebeğin cildinde ve göz akında sararmadır. Genellikle doğumdan sonraki 2-4 gün içinde ortaya çıkar. Sarılığı kontrol etmek için bebeğin alnına veya burnuna hafifçe bastırıldığında, baskı yapılan yerde sarı bir renk görülüyorsa bu durum sarılık belirtisidir.

Sarılığın şiddeti, kandaki bilirubin düzeyiyle ilişkilidir:

- 5-8 mg/dl → baş ve boyunda

- 8-10 mg/dl → gövdenin üst kısmında

- 10-13 mg/dl → gövdenin alt kısmında

- 13-16 mg/dl → kol ve bacaklarda

- 20 mg/dl → el ve ayaklarda sararma görülür.

UYARI: sarılık ilk 24 saatte başlamışsa, hızla ilerliyorsa, bebekte ateş, halsizlik veya beslenme güçlüğü varsa acilen doktora başvurulmalıdır.

YENİDOĞAN SARILIĞININ TÜRLERİ

- Prematüre Sarılık: Erken doğan bebeklerde, aynı bilirubin düzeyleri daha riskli olduğundan tedavi gerekebilir.

- Emzirme Sarılığı: Bebeğin yeterince anne sütü alamamasıyla gelişir. Sık emzirme ve doğru emzirme teknikleriyle düzelir.

- Anne Sütü Sarılığı: Nadiren (%1-2) görülen bu sarılık, anne sütündeki bazı maddeler nedeniyle bilirubinin atılamamasından kaynaklanır. Doğumdan 3-5 gün sonra başlayabilir ve haftalar sürebilir.

- Kan Uyuşmazlığı Sarılığı: Anne-bebek arasında Rh veya ABO uyuşmazlığı olduğunda görülür. İlk günden itibaren ortaya çıkabilir. Tedavi olarak fototerapi veya gerekirse kan değişimi uygulanır.

SARILIK TANISI NASIL KONULUR?

Sarılıktan şüphelenildiğinde kan testleri ile direkt ve indirekt bilirubin düzeyleri ölçülür. Ayrıca kan grubu incelemesi, hemoglobin, retikülosit, periferik yayma ve direkt Coombs testi gibi testler de yapılır. Böylece sarılığın tipi belirlenir ve uygun tedavi planlanır.

YENİDOĞAN SARILIĞINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Tedavide temel amaç, yüksek bilirubin düzeylerinin beyinde birikerek kalıcı hasara yol açmasını önlemektir. Uygulanan yöntemler:

- Fototerapi (Işık Tedavisi): Bilirubini parçalayarak vücuttan atılmasını sağlar. En sık kullanılan tedavidir.

- Kan Değişimi (Exchange Transfüzyon): Bilirubin çok yüksek seviyelere ulaştığında uygulanır.

- İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda bilirubin üretimini azaltan veya atılımını hızlandıran ilaçlar kullanılabilir.

- Hafif sarılıklarda ise genellikle yalnızca gözlem ve düzenli takip yeterlidir.

Görsel Kaynak: istockphoto