Farkında olmadan saçınızı mı koparıyorsunuz? Bu belirtilere dikkat!

Haberturk sayfasından alınan verilere göre, SonTurkHaber.com bilgi veriyor.

Zararsız gibi görünen bir alışkanlık, zamanla kişinin sosyal ve psikolojik hayatını derinden etkileyen bir hastalığa dönüşebilir: Trikotillomani. Peki bu rahatsızlık nasıl anlaşılır ve tedavi edilir?

SAÇ KOPARMA HASTALIĞI (TRİKOTİLLOMANİ) NEDİR?

Trikotillomani, kişinin istemsiz olarak saç, kaş, kirpik ya da vücudun farklı bölgelerindeki kılları koparma dürtüsüyle karakterize edilen bir ruhsal sağlık problemidir. Bu rahatsızlığa sahip bireyler, saç koparma isteğini bastırmakta zorlanır; koparma eylemini gerçekleştirdikten sonra ise geçici bir rahatlama ya da haz hissi yaşarlar.

Saç koparma alışkanlığı, zamanla saçlı deride kel alanlar oluşmasına yol açabilir. Bu durum, bireylerin sosyal ve mesleki yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Hastalar, saçsız bölgeleri gizlemek amacıyla çeşitli yöntemlere başvurabilir; saç uzatma, aksesuar kullanma veya kozmetik çözümler bu yöntemler arasında yer alır.

TRİKOTİLLOMANİ BELİRTİLERİ

Trikotillomani birçok farklı belirtiyle kendini gösterebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

- Tekrarlayan şekilde saç, kaş, kirpik veya vücuttaki diğer kılları koparma

- Koparma öncesinde gerginlik, sonrasında ise rahatlama ve haz duyma

- Saçlı deride seyrelme veya tamamen açılmış alanlar

- Kaş ve kirpiklerde belirgin azalma

- Belirli bir saç ya da kıl tipine yönelme

- Saç koparma sürecini ritüelleştirme

- Koparılan kıllarla oynama, yüz ya da dudaklara sürme, hatta yeme (trikofaji)

- Davranışı durdurma çabalarına rağmen sürdürememe

- Saç koparma nedeniyle okul, iş ya da sosyal ilişkilerde bozulma

TRİKOTİLLOMANİ TİPLERİ

Trikotillomani, kişinin saç koparma davranışının farkında olup olmamasına bağlı olarak iki alt gruba ayrılır:

1. Odaklanmış Saç Yolma

Bu türde saç koparma, genellikle kişinin belirli düşüncelerine ya da duygularına tepki olarak gelişir. Dikkati dağıtmak, stres azaltmak, haz almak gibi amaçlarla bilinçli bir şekilde gerçekleşir.

2. Otomatik Saç Yolma

Bu türde kişi, saç kopardığının farkında değildir. Genellikle televizyon izlerken, ders çalışırken ya da düşüncelere dalmışken otomatik bir şekilde saç koparma davranışı ortaya çıkar.

TRİKOTİLLOMANİNİN NEDENLERİ

Trikotillomaninin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, oluşumunda hem biyolojik hem de çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Öne çıkan risk faktörleri şunlardır:

- Genetik Yatkınlık: Trikotillomani, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) spektrumunda değerlendirilen bir durumdur. Ailede benzer rahatsızlıklar olan kişilerde görülme riski daha fazladır.

- Psikiyatrik Bozukluklar: Anksiyete, depresyon gibi psikolojik sorunları olan bireylerde trikotillomaniye de sıkça rastlanır.

- Beyin Kimyasındaki Dengesizlikler: Nörokimyasal bozuklukların da saç koparma davranışını tetikleyebileceği düşünülmektedir.

- Stres: Günlük yaşamda karşılaşılan yoğun stres, bu davranışın başlamasını veya artmasını tetikleyebilir.

TRİKOTİLLOMANİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Trikotillomani tanısı, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin DSM-5 tanı kriterlerine göre konulur. Teşhiste dikkate alınan başlıca kriterler şunlardır:

- Tekrarlayan saç çekme davranışı sonucu belirgin saç kaybı

- Bu davranışı durdurma çabalarına rağmen başarısız olunması

- Saç koparma nedeniyle sosyal, mesleki ya da akademik işlevsellikte bozulma

- Saç dökülmesinin başka bir tıbbi nedene bağlı olmaması

- Durumun farkında olunmasına rağmen kontrol edilememesi

TRİKOTİLLOMANİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Tedavi, hastalığın şiddetine ve bireyin ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Uygulanan temel tedavi yöntemleri şunlardır:

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Trikotillomaninin tedavisinde en yaygın kullanılan terapi yöntemidir. Hastanın saç çekme davranışını tetikleyen düşünce ve alışkanlıkların farkına varması ve bunları değiştirmesi amaçlanır. Araştırmalar, BDT'nin %70'e varan başarı oranlarına sahip olduğunu göstermektedir.

2. Uyaran Kontrolü

Saç koparma davranışını tetikleyen ortamlardan veya nesnelerden uzak durmak hedeflenir. Eldiven takmak, başlık giymek gibi fiziksel önlemler davranışın önlenmesine yardımcı olabilir.

3. Alışkanlığı Tersine Çevirme Terapisi

Bu yöntemde hasta, saç koparma isteği ortaya çıktığında bunun yerine farklı ve zararsız bir davranış gerçekleştirmeye yönlendirilir. Örneğin, saç koparma yerine elleri sıkmak ya da bir stres topuyla oynamak gibi alternatif eylemler önerilir.

4. İlaç Tedavisi

Bazı durumlarda, özellikle eşlik eden depresyon ya da obsesif kompulsif bozukluk varlığında, antidepresan ya da anksiyolitik ilaçlar reçete edilebilir. Ancak ilaç tedavisinin tek başına etkinliği sınırlı olabilir.