FUNDA KARAYEL Trump’tan sinema endüstrisine yeni vergi düzenlemesi

Gündem öyle hızlı değişiyor ki, ben uyuyorum, ABD'de hükümet kapanıyor, uyanıyorum Trump sinemaya gümrük vergisi getiriyor. Yani bu ülkede alarm kurmaya gerek yok, zaten her gün başka bir film sahnesine uyanıyorsun. Dün Kongre bütçeyi çıkaramadı diye devlet kepenk kapatmış, bugün de Trump çıkıp "Film yapımcılığımız çalınıyor" diyor. Ben ülkemi özledim ya, net. Kim çaldı film yapımcılığını, kim götürdü? Bir de üzerine yabancı filmlere yüzde 100 gümrük vergisi getirilsinmiş. Şimdi işin komik tarafını bir kenara bırakalım ve tabloya bakalım. Zaten sinema sektörü Amerika'da kolay günler geçirmiyor. Büyük stüdyolar pandemi sonrası toparlanamadı, gişe rakamları düşüyor, izleyici aynı hikâyelerin tekrarını görmekten sıkıldı. Sinemalar desen, kapanma noktasına geldi.

Hâl böyleyken dışarıdan gelen filmlere ek vergi koymak gerçekten bir çözüm mü, yoksa günü kurtarma yöntemi mi? Bir yandan Trump'ın söylemi kulağa tanıdık geliyor. "Bizim işimizi, sanatımızı çaldılar" argümanı. Ama gerçek şu ki Hollywood zaten globalleşmişti. Pek çok yapım yabancı ortaklarla yürütülüyor, çekimler başka ülkelerde yapılıyor çünkü maliyet daha düşük. Yani bu bir "çalma" değil, bizzat sistemin kendi tercihi. Öte yandan, yabancı filmlere yüzde 100 vergi koymak demek Amerikalı seyircinin seçeneklerini daha da azaltmak anlamına geliyor. Şimdiden aynı filmler vizyonda dönüp dururken, yabancı filmleri iyice pahalı hale getirmek sektörün nefesini kesebilir. İzleyici kaybını hızlandırmak dışında pek bir şey sağlamaz. Kısacası işin rasyonel tarafı şu: Sorun filmlerin nerede çekildiği değil, izleyicinin artık sinemaya gitmek istememesi. Yeni hikâyeler üretemeyen bir endüstri için yüzde 100 vergi sihirli değnek olmayacak. Belki de asıl çalınan şey yapımcılık değil, hayal gücüdür.

PEKİ ŞİMDİ NE OLACAK?
Peki şimdi ne olacak diye birkaç yapımcı arkadaşıma sorduğumda şöyle cevapladılar. Öncelikle Hollywood stüdyoları ile bağımsız yapımcılar arasındaki makas daha da açılacak gibi görünüyor. Büyük stüdyolar ek vergiyi bir şekilde absorbe edebilirken, düşük bütçeli filmler ve genç yönetmenler için bu yük ciddi bir engel oluşturacak. Sinema bilet fiyatlarının artması da kaçınılmaz; yani seyirciye yansıyan sonuç, daha pahalı bir sinema deneyimi olacak. Öte yandan bu karar, Amerika dışında çekim yapan yapımcıları da cesaretlendirebilir; başka ülkeler, vergi avantajlarını öne çıkararak Hollywood'un "kaçan filmlerini" kapmaya hazır bekliyor. Yani mesele yalnızca bir vergi düzenlemesi değil, Amerikan sinemasının küresel rekabet gücünü yeniden şekillendirecek bir dönemeç.

DALİ'NİN HAYALETLERİ
Sanat dünyasında sahtecilik artık öyle bir noktaya geldi ki, Salvador Dalí bile mezarında şaşırmıştır herhalde. İtalya'nın Parma kentinde açılan "Salvador Dalí: Between Art and Myth" sergisi, haftanın en çok konuşulan sanat olayı oldu ama sanıldığı gibi 3 İtalyan sanat polisi Carabinieri, sergide yer alan 21 eseri sahte olma şüphesiyle topladı. Yani bir başka deyişle, "gerçeküstücülük" bu kez kelimenin tam anlamıyla gerçek dışılıkla buluştu. Sergiye gelen ziyaretçiler, Dalí'nin eserlerini değil, Dalí'nin imzasını taklit eden usta ellerin işlerini görmüş olabilir.

Bu olay, sanat piyasasında sık sık gündeme gelen "otantiklik" meselesini yeniden alevlendirdi. Çünkü mesele sadece koleksiyoncuları ya da küratörleri değil, kültür politikalarını, müze güvenilirliğini ve en önemlisi sanatseverin güvenini de sarsıyor. Bir tabloya bakarken "Bu gerçekten Dalí mi?" sorusunun akla düşmesi, sanatın büyüsünü gölgeler hale geliyor. Üstelik bu skandal, Dalí'nin sanatındaki ironiyi hatırlatır gibi: Gerçek ile hayalin, bilinç ile bilinçaltının sınırlarını sorgulayan sanatçının adı, bu kez "gerçek ile sahte" arasındaki sınırda karşımıza çıkıyor. Parma'daki bu olay bize bir kez daha şunu hatırlatıyor: Sanat eserinin yalnızca tuvalde ya da bronzda değil, güven ve otantiklikte de var olduğunu. Dalí belki kendi döneminde "Gerçeklik nedir?" diye soruyordu, ama bugün sanat dünyası çok daha acil bir soru soruyor: "Gerçek Dalí hangisi?"