SonTurkHaber.com
close
up
Menu

Okan Buruk tan tarihi galibiyet sonrası açıklama: Türk takımlarının neler yapabileceğini gösterdik Fanatik Gazetesi Galatasaray (GS) Haberleri Spor

Filistin’deki drama böyle dikkat çekti! “Sessiz olun bebekler ölüyor şimdi Gazze de

Yabancı araca ‘taşıma’ yasağı Ekonomi Haberleri

Markete köpeğiyle giren kadına yumruklu saldırı: Kulak zarı patladı!

KYK yurdundan kan donduran iddia! 15 gün önce açılan yurtta soğuk su ile duş alan öğrenci kalp krizinden öldü

Samsung One UI 8 güncellemesi yayında: İşte Android 16 alan modeller Teknoloji Haberleri

İstanbul daki silahlı saldırıda 2 kişi yaralandı Sözcü Gazetesi

Belediyeler Birliği nde Bozbey den İmamoğlu sözleri

3.5 ton doları bankaya bavulla taşımışlar Sözcü Gazetesi

Son ankette de CHP birinci parti Sözcü Gazetesi

İletişim Başkanı Duran dan şehit gazeteci Yahia Barzaq için taziye mesajı: Hakikatin izini süren cesur bir ses

Yer: Bilecik! Kontrolden çıkan otomobil beton zemine çarptı

190 dan fazla faydası var: Şifa deposu ama kıymetini bilen yok Sözcü Gazetesi

Newcastle United, Union Saint Gilloise yı güle oynaya yendi

Victor Osimhen maç biter bitmez konuştu: Taraftarları sevindiren açıklama

Sumud Filosu na baskına Türkiye den peş peşe tepkiler: Hukuksuz ve barbar saldırı kabul edilemez Gündem Haberleri

Galatasaray maçında sakatlanmıştı: Sahalara dönüş tarihi duyuruldu

Bireysel başvurular UYAP Avukat Portalı üzerinden de alınacak

TBMM Başkanı Kurtulmuş: Gönlümüz arzu ederdi ki CHP toplantılara katılsın

MHP li Yıldız dan Demirtaş açıklaması: Bazı şeyler yapmak gerekir

Govdun ve Tödürge Ermenilerinin bir dilekçesi Agos

Govdun ve Tödürge Ermenilerinin bir dilekçesi Agos

Agos sayfasından elde edilen bilgilere dayanarak, SonTurkHaber.com duyuru yapıyor.

Bilgi toplama görevi Rusya’nın Samsun konsolosuna verilir. Samsun konsolosu gönderdiği yazıda, dilekçe sahibi Ermenilerin barışçıl çiftçiler ve iyi hal sahibi olduklarını ve Rusya’ya göç etmek istemelerinin nedeninin “Türk idaresinin dayanılmaz keyfiliği ve rüşvetçiliği” olduğunu, ayrıca köylerinde iskan edilen Çerkes, Laz ve Acaralı muhacirlerin sürekli cezasız kalan soygunları olduğunu ifade etmiştir.

1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan (93 Harbinden) sonra Rusya, savaşta işgal ettiği yerlerden Batum, Kars ve Ardahan sancaklarını Berlin antlaşmasına göre ilhak etmişti. Antlaşmanın yedinci maddesine göre Rusya işgalindeki yerlerdeki ahali isterse antlaşmadan sonraki üç yıl içinde malını mülkünü satıp Osmanlı tarafına göç edebilecekti. Sekizinci maddeye göre de Osmanlı tarafından Rusya’ya göç etmek isteyenlere engel olunmayacaktı. 
Rusya, Gürcistan ve Ermenistan’da bulunan çarlık rejiminin resmi arşivlerinde yaptığım araştırmalarda Batum, Kars ve Ardahan sancaklarından Müslümanların Anadolu’ya göçüne ilişkin çok sayıda belge buldum. Bulgularımın çoğunu ‘Çarlık Yönetiminde Kars Ardahan Artvin’ adlı kitabımda paylaştım. Bulgularıma göre Rusya İmparatorluğu ve onun Kafkasya’daki askeri ve sivil yönetimi,  savaşta Rus ordusuna yardım ettiği için Rusya’ya geçmek zorunda olan Pasinler ve Eleşkirt yöresindeki iki üç bin Ermeni dışında işgal ettiği sancaklara Osmanlı Ermenilerini yerleştirmek istemiyordu. 
Çarlığın Ermenilere yönelik siyaseti hep dalgalı ve çelişkili olmakla birlikte, Rusya askeri ve sivil yöneticileri arasında 1829’da Erivan, Ahılkelek ve Ahıska çevresine Osmanlı Ermenilerinin yerleştirilmiş olmasını bir hata olarak gören ve bu hatanın tekrarlanmamasını isteyenler etkiliydi. 1890’lardaki Sultan Abdülhamit pogromlarından (“Ermeni iğtişaşatından”) kaçıp Kafkasya’ya gelebilen 30 bin kadar Ermeni mülteciyi Rusya geri göndermek istemiş ancak Abdülhamit onları kabul etmediği için uzun diplomatik mücadeleden sonra Rusya 1902 yılında bu Ermenileri Rusya tabiyetine kabul etmişti. Bunlardan Kars oblastında yaşayanların sayısı 18 bini geçiyordu. Bu Ermenilerin bir kısmı 1908 devriminden sonra Anadolu’ya döndüler.

Bir dilekçe
Bu kısa yazıda 1881 yılında Sivas vilayetine bağlı Tödürge ve Govdun köyleri Ermenilerinin bir dilekçesini tanıtacağım. Rusya’nın Kafkasya ordusu komutanlığına bağlı askeri-örfi idare (voenno-narodnoe upravlenie) başkanı General Komarov’un, Kars ve Ardahan sancaklarının birleştirilmesinden oluşan Kars askeri vilayetinin (oblastı) valisine gönderdiği resmi bir yazıda, Sivas vilayetinin, “Tetorke” (Tödürge olmalı) ve “Kovdin” (Govdun, Göydün) köylerinden 72 hane “Türkiye Ermenisinin” vekillerinin Kafkas ordusu komutanına sundukları dilekçede, Kars oblastına yerleşmek istediklerini ifade ettikleri bildiriliyor. 

Kafkas ordusu komutanı Büyük Knez Mihail Nikolayeviç’in yardımcısı ve yokluğunda vekili olan Ermeni kökenli General Knez Levan İvanoviç Melikov, Tödürge ve Govdunluların dilekçesi üzerine bu Ermenilerin durumlarının araştırılmasını ister. Bilgi toplama görevi Rusya’nın Samsun konsolosuna verilir. Samsun konsolosu gönderdiği yazıda, dilekçe sahibi Ermenilerin barışçıl çiftçiler ve iyi hal sahibi olduklarını ve Rusya’ya göç etmek istemelerinin nedeninin “Türk idaresinin dayanılmaz keyfiliği ve rüşvetçiliği” olduğunu, ayrıca köylerinde iskan edilen Çerkes, Laz ve Acaralı muhacirlerin sürekli cezasız kalan soygunları olduğunu ifade etmiştir. 

General Komarov, yazısının sonunda o sırada Kars askeri valisi olan General Grosman’dan, Kafkas ordusu komutanına rapor etmek üzere, bu Ermenilerin Kars oblastına yerleştirilmelerinin mümkün olup olmadığını ve mümkünse hangi ilçeye yerleştirilebileceklerini bildirmesini istiyor. Belge Erivan’da Ermenistan Devlet Arşivinde (Hayastani Azgayin Arhiv) f. 269, op. 2, d. 311 numarasıyla kayıtlı.

Bu yazışmanın devamını bulamadım. Tödürge ve Govdun köyleri Ermenilerinin Kars’ın köylerine göç edip etmediklerini bilmiyoruz. Ancak o dönemdeki genel atmosferi dikkate alırsak Kars valisi ‘Olur’ demiş olsa bile göç etmelerine izin verilmesinin düşük bir olasılık olduğunu düşünüyorum. Sivas’ın Ermeni köylerini soyan Çerkesler, Lazlar ve Acaralılar da, 93 Harbinin Batum ve Kars muhacirleri veya bir kısmı daha önceden gelmiş olan muhacirler olmalıdır. Çarlık rejiminden kaçarak Anadolu’ya gelen ve Anadolu’da Osmanlının vaat ettiği maddi yardımı alamadığı için sefalete düşen bazı muhacirlerin çareyi yerli Ermenileri soymakta bulması 19. yüzyılda Osmanlı gerçekliğinin tipik bir yansımasıydı. 
Govdun hakkında daha fazla bilgi için bkz. Murad Meneshian, “Kırsal Sivas: Govdun Köyü”, Tarihsel Kentler ve Ermeniler. Sivas (ed. Richard Hovannisian, çev. Candan Badem, Aras Yay. 2024). 

(Candan Badem, Doç. Dr., 01/09/2016’dan beri KHK 672 mağduru tarih doktoru, Barış Akademisyenleri Bildirisi imzacısı)

Daha fazla bilgi ve son haberler için SonTurkHaber.com'ı takip edin.
seeGörüntülenme:61
embedKaynak:https://www.agos.com.tr
archiveBu haber kaynaktan arşivlenmiştir 11 Mayıs 2025 09:40 kaynağından arşivlendi
0 Yorum
Giriş yapın, yorum yapmak için...
Yayına ilk cevap veren siz olun...
topEn çok okunanlar
Şu anda en çok tartışılan olaylar

Okan Buruk tan tarihi galibiyet sonrası açıklama: Türk takımlarının neler yapabileceğini gösterdik Fanatik Gazetesi Galatasaray (GS) Haberleri Spor

01 Ekim 2025 01:22see302

Filistin’deki drama böyle dikkat çekti! “Sessiz olun bebekler ölüyor şimdi Gazze de

01 Ekim 2025 15:45see154

Yabancı araca ‘taşıma’ yasağı Ekonomi Haberleri

02 Ekim 2025 04:08see149

Markete köpeğiyle giren kadına yumruklu saldırı: Kulak zarı patladı!

30 Eylül 2025 22:11see143

KYK yurdundan kan donduran iddia! 15 gün önce açılan yurtta soğuk su ile duş alan öğrenci kalp krizinden öldü

01 Ekim 2025 16:04see139

Samsung One UI 8 güncellemesi yayında: İşte Android 16 alan modeller Teknoloji Haberleri

30 Eylül 2025 23:04see136

İstanbul daki silahlı saldırıda 2 kişi yaralandı Sözcü Gazetesi

01 Ekim 2025 01:02see130

Belediyeler Birliği nde Bozbey den İmamoğlu sözleri

01 Ekim 2025 15:38see117

3.5 ton doları bankaya bavulla taşımışlar Sözcü Gazetesi

01 Ekim 2025 05:45see116

Son ankette de CHP birinci parti Sözcü Gazetesi

01 Ekim 2025 04:16see113

İletişim Başkanı Duran dan şehit gazeteci Yahia Barzaq için taziye mesajı: Hakikatin izini süren cesur bir ses

01 Ekim 2025 00:36see112

Yer: Bilecik! Kontrolden çıkan otomobil beton zemine çarptı

30 Eylül 2025 22:57see112

190 dan fazla faydası var: Şifa deposu ama kıymetini bilen yok Sözcü Gazetesi

01 Ekim 2025 14:05see112

Newcastle United, Union Saint Gilloise yı güle oynaya yendi

01 Ekim 2025 21:44see112

Victor Osimhen maç biter bitmez konuştu: Taraftarları sevindiren açıklama

01 Ekim 2025 00:36see112

Sumud Filosu na baskına Türkiye den peş peşe tepkiler: Hukuksuz ve barbar saldırı kabul edilemez Gündem Haberleri

01 Ekim 2025 23:53see111

Galatasaray maçında sakatlanmıştı: Sahalara dönüş tarihi duyuruldu

01 Ekim 2025 18:50see111

Bireysel başvurular UYAP Avukat Portalı üzerinden de alınacak

01 Ekim 2025 12:19see110

TBMM Başkanı Kurtulmuş: Gönlümüz arzu ederdi ki CHP toplantılara katılsın

01 Ekim 2025 22:22see109

MHP li Yıldız dan Demirtaş açıklaması: Bazı şeyler yapmak gerekir

01 Ekim 2025 19:33see109
newsSon haberler
Günün en taze ve güncel olayları