SonTurkHaber.com
close
up
Menu

Tecavüz ediyorlar diye bağıran kadın, yardıma gelenlere saldırdı! Vatandaşlar neye uğradığını şaşırdı

En mutlu günleri zehir oldu! Düğün iptal edildi, 1 i polis 2 kişi gözaltına alındı Sözcü Gazetesi

Bulun bu şehir eşkıyasını: Önünü kestiği kadın sürücüye dehşeti yaşattı

BM: İsrail in saldırıları nedeniyle Gazze de zorla yerinden edilenlerin sayısı 796 binin üzerine çıktı

Sağlık Bakanlığı 2. personel alımı 2025: Başvurular ne zaman başlayacak? 18 bin personel alımı için geri sayım Son Dakika Haberleri

Kooperatifler Erzurum da bir araya gelecek

İŞKUR TYP PERSONEL ALIMI 2025: İstanbul da hangi okullara işçi alınacak? İŞKUR E Şube İstanbul TYP işçi alımı başvuru ekranı Son Dakika Haberleri

Gir Dünyama da Rajeev, Kuhu ya sahip çıkıyor! Partiyi terk ediyor

Sözcü nün karalama kampanyası deşifre oldu

Başakşehir de Leo Duarte şoku! Oyuna devam edemedi

Rosatom Akkuyu için 2026 yı işaret etti Dış Haberler

Kolombiya da iki ayrı saldırıda 17 kişi öldü, 41 kişi yaralandı Dış Haberler

Konferans Ligi nde tarihi skor! Tam 9 gol attılar

Amerika nın babacan hakimi Frank Caprio hayatını kaybetti: Türk vatandaşıyla yaşadığı diyalog yeniden gündem oldu VİDEO İZLE

Karamık Gölü nde yangın

Mehmet Ağar Çerçioğlu ile tanışıklarını anlattı! AKP ye geçişinde aracı mı oldu?

THY nin Air Europa ya ortak olması Avrupalı havayolu şirketlerini rahatsız etti

Tekirdağ da 33. Ayçiçeği Festivali başladı Tekirdağ Haberleri

Mansur Yavaş ı kahredecek iddia! Özgür Özel, İmamoğlu nun alternatifini buldu

Taşova da köy muhtarlarına yangın söndürme eğitimi verildi Amasya Haberleri

Govdun ve Tödürge Ermenilerinin bir dilekçesi Agos

Govdun ve Tödürge Ermenilerinin bir dilekçesi Agos

Agos sayfasından elde edilen bilgilere dayanarak, SonTurkHaber.com duyuru yapıyor.

Bilgi toplama görevi Rusya’nın Samsun konsolosuna verilir. Samsun konsolosu gönderdiği yazıda, dilekçe sahibi Ermenilerin barışçıl çiftçiler ve iyi hal sahibi olduklarını ve Rusya’ya göç etmek istemelerinin nedeninin “Türk idaresinin dayanılmaz keyfiliği ve rüşvetçiliği” olduğunu, ayrıca köylerinde iskan edilen Çerkes, Laz ve Acaralı muhacirlerin sürekli cezasız kalan soygunları olduğunu ifade etmiştir.

1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan (93 Harbinden) sonra Rusya, savaşta işgal ettiği yerlerden Batum, Kars ve Ardahan sancaklarını Berlin antlaşmasına göre ilhak etmişti. Antlaşmanın yedinci maddesine göre Rusya işgalindeki yerlerdeki ahali isterse antlaşmadan sonraki üç yıl içinde malını mülkünü satıp Osmanlı tarafına göç edebilecekti. Sekizinci maddeye göre de Osmanlı tarafından Rusya’ya göç etmek isteyenlere engel olunmayacaktı. 
Rusya, Gürcistan ve Ermenistan’da bulunan çarlık rejiminin resmi arşivlerinde yaptığım araştırmalarda Batum, Kars ve Ardahan sancaklarından Müslümanların Anadolu’ya göçüne ilişkin çok sayıda belge buldum. Bulgularımın çoğunu ‘Çarlık Yönetiminde Kars Ardahan Artvin’ adlı kitabımda paylaştım. Bulgularıma göre Rusya İmparatorluğu ve onun Kafkasya’daki askeri ve sivil yönetimi,  savaşta Rus ordusuna yardım ettiği için Rusya’ya geçmek zorunda olan Pasinler ve Eleşkirt yöresindeki iki üç bin Ermeni dışında işgal ettiği sancaklara Osmanlı Ermenilerini yerleştirmek istemiyordu. 
Çarlığın Ermenilere yönelik siyaseti hep dalgalı ve çelişkili olmakla birlikte, Rusya askeri ve sivil yöneticileri arasında 1829’da Erivan, Ahılkelek ve Ahıska çevresine Osmanlı Ermenilerinin yerleştirilmiş olmasını bir hata olarak gören ve bu hatanın tekrarlanmamasını isteyenler etkiliydi. 1890’lardaki Sultan Abdülhamit pogromlarından (“Ermeni iğtişaşatından”) kaçıp Kafkasya’ya gelebilen 30 bin kadar Ermeni mülteciyi Rusya geri göndermek istemiş ancak Abdülhamit onları kabul etmediği için uzun diplomatik mücadeleden sonra Rusya 1902 yılında bu Ermenileri Rusya tabiyetine kabul etmişti. Bunlardan Kars oblastında yaşayanların sayısı 18 bini geçiyordu. Bu Ermenilerin bir kısmı 1908 devriminden sonra Anadolu’ya döndüler.

Bir dilekçe
Bu kısa yazıda 1881 yılında Sivas vilayetine bağlı Tödürge ve Govdun köyleri Ermenilerinin bir dilekçesini tanıtacağım. Rusya’nın Kafkasya ordusu komutanlığına bağlı askeri-örfi idare (voenno-narodnoe upravlenie) başkanı General Komarov’un, Kars ve Ardahan sancaklarının birleştirilmesinden oluşan Kars askeri vilayetinin (oblastı) valisine gönderdiği resmi bir yazıda, Sivas vilayetinin, “Tetorke” (Tödürge olmalı) ve “Kovdin” (Govdun, Göydün) köylerinden 72 hane “Türkiye Ermenisinin” vekillerinin Kafkas ordusu komutanına sundukları dilekçede, Kars oblastına yerleşmek istediklerini ifade ettikleri bildiriliyor. 

Kafkas ordusu komutanı Büyük Knez Mihail Nikolayeviç’in yardımcısı ve yokluğunda vekili olan Ermeni kökenli General Knez Levan İvanoviç Melikov, Tödürge ve Govdunluların dilekçesi üzerine bu Ermenilerin durumlarının araştırılmasını ister. Bilgi toplama görevi Rusya’nın Samsun konsolosuna verilir. Samsun konsolosu gönderdiği yazıda, dilekçe sahibi Ermenilerin barışçıl çiftçiler ve iyi hal sahibi olduklarını ve Rusya’ya göç etmek istemelerinin nedeninin “Türk idaresinin dayanılmaz keyfiliği ve rüşvetçiliği” olduğunu, ayrıca köylerinde iskan edilen Çerkes, Laz ve Acaralı muhacirlerin sürekli cezasız kalan soygunları olduğunu ifade etmiştir. 

General Komarov, yazısının sonunda o sırada Kars askeri valisi olan General Grosman’dan, Kafkas ordusu komutanına rapor etmek üzere, bu Ermenilerin Kars oblastına yerleştirilmelerinin mümkün olup olmadığını ve mümkünse hangi ilçeye yerleştirilebileceklerini bildirmesini istiyor. Belge Erivan’da Ermenistan Devlet Arşivinde (Hayastani Azgayin Arhiv) f. 269, op. 2, d. 311 numarasıyla kayıtlı.

Bu yazışmanın devamını bulamadım. Tödürge ve Govdun köyleri Ermenilerinin Kars’ın köylerine göç edip etmediklerini bilmiyoruz. Ancak o dönemdeki genel atmosferi dikkate alırsak Kars valisi ‘Olur’ demiş olsa bile göç etmelerine izin verilmesinin düşük bir olasılık olduğunu düşünüyorum. Sivas’ın Ermeni köylerini soyan Çerkesler, Lazlar ve Acaralılar da, 93 Harbinin Batum ve Kars muhacirleri veya bir kısmı daha önceden gelmiş olan muhacirler olmalıdır. Çarlık rejiminden kaçarak Anadolu’ya gelen ve Anadolu’da Osmanlının vaat ettiği maddi yardımı alamadığı için sefalete düşen bazı muhacirlerin çareyi yerli Ermenileri soymakta bulması 19. yüzyılda Osmanlı gerçekliğinin tipik bir yansımasıydı. 
Govdun hakkında daha fazla bilgi için bkz. Murad Meneshian, “Kırsal Sivas: Govdun Köyü”, Tarihsel Kentler ve Ermeniler. Sivas (ed. Richard Hovannisian, çev. Candan Badem, Aras Yay. 2024). 

(Candan Badem, Doç. Dr., 01/09/2016’dan beri KHK 672 mağduru tarih doktoru, Barış Akademisyenleri Bildirisi imzacısı)

Daha fazla bilgi ve son haberler için SonTurkHaber.com'ı takip edin.
seeGörüntülenme:48
embedKaynak:https://www.agos.com.tr
archiveBu haber kaynaktan arşivlenmiştir 11 Mayıs 2025 09:40 kaynağından arşivlendi
0 Yorum
Giriş yapın, yorum yapmak için...
Yayına ilk cevap veren siz olun...
topEn çok okunanlar
Şu anda en çok tartışılan olaylar

Tecavüz ediyorlar diye bağıran kadın, yardıma gelenlere saldırdı! Vatandaşlar neye uğradığını şaşırdı

21 Ağustos 2025 20:25see199

En mutlu günleri zehir oldu! Düğün iptal edildi, 1 i polis 2 kişi gözaltına alındı Sözcü Gazetesi

22 Ağustos 2025 02:09see176

Bulun bu şehir eşkıyasını: Önünü kestiği kadın sürücüye dehşeti yaşattı

22 Ağustos 2025 16:54see175

BM: İsrail in saldırıları nedeniyle Gazze de zorla yerinden edilenlerin sayısı 796 binin üzerine çıktı

21 Ağustos 2025 21:40see174

Sağlık Bakanlığı 2. personel alımı 2025: Başvurular ne zaman başlayacak? 18 bin personel alımı için geri sayım Son Dakika Haberleri

22 Ağustos 2025 00:56see171

Kooperatifler Erzurum da bir araya gelecek

21 Ağustos 2025 09:18see162

İŞKUR TYP PERSONEL ALIMI 2025: İstanbul da hangi okullara işçi alınacak? İŞKUR E Şube İstanbul TYP işçi alımı başvuru ekranı Son Dakika Haberleri

21 Ağustos 2025 19:24see161

Gir Dünyama da Rajeev, Kuhu ya sahip çıkıyor! Partiyi terk ediyor

21 Ağustos 2025 16:29see157

Sözcü nün karalama kampanyası deşifre oldu

21 Ağustos 2025 12:19see148

Başakşehir de Leo Duarte şoku! Oyuna devam edemedi

21 Ağustos 2025 21:54see128

Rosatom Akkuyu için 2026 yı işaret etti Dış Haberler

22 Ağustos 2025 00:32see122

Kolombiya da iki ayrı saldırıda 17 kişi öldü, 41 kişi yaralandı Dış Haberler

22 Ağustos 2025 04:35see122

Konferans Ligi nde tarihi skor! Tam 9 gol attılar

22 Ağustos 2025 00:40see119

Amerika nın babacan hakimi Frank Caprio hayatını kaybetti: Türk vatandaşıyla yaşadığı diyalog yeniden gündem oldu VİDEO İZLE

21 Ağustos 2025 15:48see118

Karamık Gölü nde yangın

21 Ağustos 2025 09:44see118

Mehmet Ağar Çerçioğlu ile tanışıklarını anlattı! AKP ye geçişinde aracı mı oldu?

21 Ağustos 2025 09:33see118

THY nin Air Europa ya ortak olması Avrupalı havayolu şirketlerini rahatsız etti

22 Ağustos 2025 12:42see118

Tekirdağ da 33. Ayçiçeği Festivali başladı Tekirdağ Haberleri

21 Ağustos 2025 21:27see118

Mansur Yavaş ı kahredecek iddia! Özgür Özel, İmamoğlu nun alternatifini buldu

21 Ağustos 2025 15:08see116

Taşova da köy muhtarlarına yangın söndürme eğitimi verildi Amasya Haberleri

21 Ağustos 2025 18:25see116
newsSon haberler
Günün en taze ve güncel olayları