Kalbiniz kaç yaşında ? Sözcü Gazetesi

Kalp yaşınız, takvim yaşınızdan büyük olabilir

Son yıllarda 45-50 yaşında kalp krizi geçiren, hatta hayatını kaybeden insan sayısında artış var. 
Spor yapan, iyi görünen, hatta “fit” sayılan kişilerin ani kalp durmaları artık şaşırtmıyor. Çünkü sorun dışarıdan görünmüyor; damarların içinde başlıyor. Kalp yaşlanması dediğimiz bu süreç, çoğu zaman sessizdir ama ölümcüldür. (Kaynak: JAMA Cardiology, 2021)

Kalp yaşlanması nedir?

Kalbin yaşlanması, aslında damarların esnekliğini kaybetmesiyle başlıyor. Esnekliğini yitiren damarlar, kalbin iş yükünü artırıyor. Bu da hem ritim bozukluklarına hem de hipertrofiye (kalp kasının kalınlaşması) neden oluyor.

Kalbin yaşlanması şu etkilerle ilerler:

- Kalp kası sertleşir.
- Kan pompalama gücü azalır.
- Nabız düzensizleşir.
- Organlara oksijen taşınması zorlaşır. (Kaynak: European Society of Cardiology, ESC Guidelines 2020)

Kalp yaşınızı artıran faktörler

Kalp yaşı, sadece yaşla değil, yaşam tarzınızla da ilgilidir. Risk faktörleri bir araya geldiğinde, 45 yaşında birinin kalbi 65 yaşında gibi davranabilir.

İşte başlıca etkenler:

- Yüksek tansiyon: Damar duvarlarına baskı yaparak elastikiyeti bozar (Kaynak: Hypertension, 2023)

- Kolesterol yüksekliği: LDL kolesterol damarlarda plak oluşturarak tıkanıklığa neden olur (Kaynak: Circulation Research, 2022)

- Tip 2 diyabet veya insülin direnci: Şeker fazlası damarları yakar, enflamasyonu artırır (Kaynak: Diabetes Care, 2021)

- Sigara kullanımı: Nikotin damarları daraltır, oksijen taşınmasını bozar (Kaynak: WHO Tobacco Fact Sheet, 2022)

- Obezite, karaciğer yağlanması ve metabolik sendrom: Vücuttaki kronik inflamasyonu artırır (Kaynak: Lancet, 2020)

- Uyku bozukluğu, stres depresyon: Kortizol artışı kalp-damar sistemine doğrudan zarar verir (Kaynak: Psychosomatic Medicine, 2019)

Belirti vermeyen ama ilerleyen bir süreç

Damarlar yaşlandıkça belirtiler başta sessizdir ama birkaç işaret şunlardır:

- Merdiven çıkarken hızlı yorulma.
- Sabah yorgun kalkma.
- Yürürken çabuk nefes kesilmesi.
- Gece uykusundan çarpıntıyla uyanma.
- Cinsel isteksizlik. (ilk işaretlerden biridir)
(Kaynak: Mayo Clinic, 2023)

Yaşını hesaplama yöntemi

Kalp yaşı hesaplayan dijital sistemler (Framingham Risk Score gibi) şu verileri ister:

- Yaş, cinsiyet
- Sistolik kan basıncı
- Kolesterol değerleri (LDL, HDL)
- Sigara kullanımı
- Diyabet öyküsü

Bu bilgilerle oluşturulan profil, tahmini kalp yaşınızı verir. 

Örneğin:

- 49 yaşında, tansiyonu 145/95, LDL kolesterolü 160, sigara içiyor → Kalp yaşı: 68
- 52 yaşında, hiç sigara içmemiş, LDL 110, HDL 70, düzenli yürüyor  → Kalp yaşı: 48 (Kaynak: American Heart Association, Risk Calculator Tool, 2024)

Kritik gerçek: Size uyarıda bulunur ama sessizce...

Kalp krizi bir sabah aniden olmaz. Krizden önce haftalar, aylar boyunca vücut küçük sinyaller gönderir. Ama bu sinyaller çoğu zaman ihmal edilir, başka nedenlere yorulur.

Dikkat edilmesi gereken uyarıcı belirtiler:

- Sabah kalkınca göğüste hafif baskı hissi
- Sol kola, sırta veya çeneye yayılan belirsiz ağrı
- Eforla gelen mide bulantısı veya kusma hissi
- Gece uykudan ter içinde uyanma
- Alkol sonrası veya stresli dönemde çarpıntı
(Kaynak: American College of Cardiology, 2024)

Kadınlarda bu belirtiler daha atipik seyreder:

Bel ağrısı, baş dönmesi, huzursuzluk veya sindirim bozukluğu gibi görülebilir (Kaynak: British Heart Foundation, 2023) İşte bu nedenle, “Spor yapıyorum, kilom yok, sigara da içmiyorum” demek artık yeterli değil. Kalp, sessiz sedasız yorulur. Ve sonra bir gün… Susar.

Kalp yaşını genç tutmak için 8 öneri

Kalp yaşını gerçek yaşa çekmek mümkündür. İşte bilimsel olarak etkili yöntemler:

1 Tansiyonunuzu 12/8 civarında tutun
2 LDL kolesterolü 100 mg/dL’nin altında hedefleyin.
3 Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş yapın.
4 Şeker tüketimini azaltın, açlık insülininizi ölçtürün.
5 Günde en az 25 gram lif alın. (sebze, meyve, tahıl)
6 Uyku sürenizi 7 saatten az tutmayın.
7 Stresle baş etmeyi öğrenin..
8 Aile geçmişinizi bilin. Genetik risk varsa yılda bir EKG ve eko yaptırın.
(Kaynak: Cleveland Clinic, 2024)

“Hiçbir şeyi yoktu” diyoruz ama…

Cenazelerde sık duyduğumuz sözlerden biri şudur:

“Hiçbir şeyi yoktu. Hatta her gün spor yapardı.” Oysa sadece spor yeterli değil. Eğer genetik yükünüz varsa, damarlarınızda plak oluşmuşsa, gece tansiyonunuz yüksekse ya da insülin direnciniz varsa; kalbiniz o görüntünün altında sessizce yaşlanıyor olabilir. (Kaynak: Harvard Health Publishing, 2023)

Bir sandalyeye oturup kalkarak kalp-damar kondisyonunuzu test edebilirsiniz:

- Eller göğüste çapraz, 1 dakikada kaç kez oturup kalkabiliyorsunuz?
- 45 yaş üstü erkeklerde 18’in altında, kadınlarda 15’in altında kalanlar kalp dayanıklılığı açısından riskte olabilir. 
(Kaynak: British Journal of Sports Medicine, 2022)

Tansiyon ve kolesterol ne zaman düşman kesilir? İkinci gün şu sorulara yanıt verilecek:

- 13/8 tansiyon yüksek mi, normal mi?
- Kolesterol yüksekse her zaman ilaç gerekir mi?
- HDL/LDL farkı neden bu kadar önemli?
- Trigliserit neden 150’yi geçmemeli?
- Statin ilaçlar güvenli mi?
- Doğal yollarla kolesterol nasıl düşürülür?