Kıdem tazminatı nedir? Kendi isteğiyle ayrılan işçi bu haktan nasıl yararlanabilir?

tazminatı nedir? Kendi isteğiyle ayrılan işçi bu haktan nasıl yararlanabilir?

Kıymetli okuyucularım, sizlerde sorularınızı kolaylıkla [email protected] e-posta adresim üzerinden tarafıma iletebilirsiniz.

Türkiye’de çalışan milyonlarca emekçi için işten ayrılmak sadece bir duygusal kopuş değildir; aynı zamanda maddi bir beklentidir. Yıllar boyunca dökülen terin, geçirilen uykusuz mesailerin ve verilen emeğin bir karşılığı olmalı, değil mi?

Bugün sizlere kıdem tazminatı konusunu tüm detaylarıyla birlikte aktaracağım.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, bir işçinin bir iş yerinde veya aynı işverene bağlı işyerlerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra belirli şartlar altında işten ayrıldığında, işveren tarafından yasal olarak ödenmesi gereken tazminat türüdür. Kıdem tazminatı esasen işçiyi işverene, işvereni ise işçiye doğrudan bağlar. İşini kaybetmesi sonucu yeni bir iş hayatına geçinceye kadar işçinin garanti altına alınmasına yönelik bir tazminattır. Bir bakıma da yıpranma payı ödeneği de diyebiliriz. Bu ödeme, aslında işçinin çalıştığı yıllar boyunca işverene duyduğu sadakatin, bağlılığın ve hizmetin bir karşılığıdır.

Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?

Kıdem tazminatı almak için bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olmak yeterli değildir; bazı özel şartların da oluşması gerekir. Şimdi bu şartları madde madde açıklayalım:

1. İşverenin İşçiyi Haklı Neden Olmaksızın İşten Çıkarması

Eğer işveren sizi geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkardıysa, kıdem tazminatınızı talep etme hakkınız doğar. Ancak “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış” gerekçesiyle çıkarılmanız durumunda bu hakkı kaybedersiniz.

2. İşçinin Kendi İsteğiyle Ama Haklı Nedenle İşten Ayrılması

Bazı özel hallerde işçi kendi isteğiyle işten ayrıldığı halde kıdem tazminatına hak kazanır:

Kadın işçinin evlenmesi: Evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılan kadın işçiye kıdem tazminatı ödenir.

Askerlik hizmeti: Erkek işçi, askere gitmek üzere işten ayrıldığında kıdem tazminatını alabilir.

Emeklilik: Emeklilik yaşını doldurmuş ya da prim-gün sayısını tamamlamış işçi, SGK’dan alacağı “kıdem tazminatına esas yazı” ile işten ayrılırsa, kıdem tazminatına hak kazanır.

Sağlık sebepleri: İşçi, sağlık sorunları nedeniyle çalışamayacak duruma gelmişse bu da haklı fesih sayılır.

İşverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi: Ücretlerin eksik ödenmesi, SGK primlerinin yatırılmaması gibi durumlar işçiye haklı fesih hakkı tanır. Eğer işvereniniz maaşınızın bir kısmını banka hesabından bir kısmını ise elden ödüyorsa, yani maaşınızın tamamını SGK’ya beyan etmiyorsa bu durumda haklı fesih sebebi oluşmuş olur. Genelde asgari ücret tutarı kadar bankaya kalan tutar ise işçinin başka bir banka hesabına veya elden ödeme yapılıyor. Ayrıca resmi tatil ve ulusal bayramlarda ödenmesi gereken tutarın işçiye ödenmemesi veyahut eksik ödenmesi, fazla mesai ücretlerinin de aynı şekilde eksik veya hiç ödenmemesi durumunda da işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

3. Ölüm

İşçinin vefatı durumunda, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.

Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alınamaz?

İşçi, keyfi sebeplerle kendi isteğiyle ayrılırsa (emeklilik, evlilik, askerlik, sağlık vb. haklı nedenler olmadan).

İşveren, işçiyi disiplin suçu, devamsızlık, güveni kötüye kullanma gibi sebeplerle işten çıkarırsa.

Çalışma süresi 1 yılın altındaysa.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplama yapılır. Yani 6 yıl boyunca bir iş yerinde çalışan ve brüt maaşı 25.000 TL olan bir işçinin kıdem tazminatı: 6 x 25.000 TL = 150.000 TL

Bu hesaba; yemek, yol, prim gibi düzenli ödemeler de eklenir. Ancak tavan sınırlaması vardır. 2025 yılı itibarıyla kıdem tazminatı tavanı her yıl memur maaş katsayısına göre yeniden belirlenmektedir. Bugün için kıdem tazminatı tavan tutarı ise; 46.655,43 TL’dir. 1 Temmuz 2025 tarihi itibariyle bu tutar artacaktır.

Kıdem Tazminatı İçin Nereye Başvurulur?

Kıdem tazminatı alamayan işçinin doğrudan dava açma hakkı yoktur. Önce arabuluculuk süreci başlatılır. Taraflar anlaşamazsa iş mahkemesi devreye girer.

Bu süreçte belgeler, tanıklar, bordro kayıtları ve SGK dökümleri büyük önem taşır. Hak aramak haklı olmak kadar kararlı da olmayı gerektirir.

Kıdem tazminatı sadece bir ödeme değildir. O, yılların birikimidir, emeğin özüdür. Ancak bu hak, bilinmeden kazanılamaz. Ne yazık ki hâlâ birçok işçi ya bu hakkı bilmiyor ya da işveren karşısında çekinip talep edemiyor.

Unutmayın: Emeğiniz sizin en büyük sermayenizdir. O emeğin karşılığını almak ise hem hakkınız hem onurunuzdur.

SORU: Mehmet Bey, yurt dışı borçlanmasıyla emekli olacağım. Mayıs ayı sonunda emeklilik başvurusunda bulunacağım. Bağlı olduğum ve emeklilik müracaatını yapmam gereken SGK’nın Bursa olduğunu öğrendim. Ancak ben yurt dışında yaşıyorum. Nasıl başvuruda bulunabilirim. Hakkım yansın istemiyorum. Nurgül Balkır/Almanya

CEVAP: Nurgül Hanım, e-devlet üzerinden kolaylıkla başvuruda bulunabilirsiniz. Başvuruda bulunurken yurt dışı borçlanması olduğu için Beyan Taahhüt Belgesine de başvuru esnasında doldurmanız ve onaylamanız gerekmektedir. Ya da takipli kargo aracılığıyla doğrudan Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne Beyan Taahhüt Belgesi ve Gelir Ödenek Talep Belgesini gönderebilirsiniz. Bu belge ve formlara SGK’nın web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.