Merkeziyetsiz Depolama Nedir?

Britanyalı matematikçi Clive Humby, 2006’da “Veri yeni petroldür” ifadesini ortaya attı. Günümüzde, kişisel verilerimizin çevrimiçi deneyimlerimizle bu denli iç içe geçtiği bir dönemde bu söz hiç olmadığı kadar geçerliliğini koruyor.

Bugün dijital kimliğimizi oluşturan kişisel veriler çoğunlukla merkezi sistemlerde saklanıyor. Merkezi çözümler erişim açısından daha kolay olsa da kullanıcılar hangi verilerini, ne şekilde paylaşacakları konusunda tam kontrole sahip değiller. Bu da verilerin kaybolma, gizlilik ihlali ve siber saldırılara maruz kalma riskini artırıyor.

Buna karşılık, Web3’ün ortaya çıkışı çevrimiçi etkileşimlerimizi önemli ölçüde değiştirdi. Bu dönüşümde blok zinciri teknolojisi kritik bir rol oynuyor.

Blok zinciri tabanlı uygulamalar, merkezi otoritelere ihtiyaç duymadan bağımsız şekilde çalışarak kullanıcıların verileri ve çevrimiçi deneyimleri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmasını sağlıyor. Ayrıca, merkeziyetsiz depolama çözümlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte kullanıcılar verilerini tek bir merkez yerine dağıtık bir ağ üzerinde saklayabiliyor.

Merkezi ve Merkeziyetsiz Depolama

Merkezi depolama

Uzun yıllardır varsayılan yöntem olarak kullanılan merkezi veri depolama, verilerin tek bir sağlayıcı tarafından yönetilen sunucu ya da sunucu gruplarında tutulmasına dayanır.

Bu yöntem, verilerin erişimini ve yönetimini kolaylaştırır. Örneğin bulut depolama, genellikle Amazon, Google veya Dropbox gibi tek bir kuruluşun işlettiği sunucularda saklanan merkezi çözümlerdir.

Merkezi depolamada güvenlik için, veriler bilgisayarınızdan depolama sunucusuna aktarılırken genellikle 128 bit SSL şifreleme, sunucuda saklandığında ise 256 bit şifreleme ile korunur.

Merkeziyetsiz depolama

Bununla birlikte, merkezi depolamanın bazı sınırlamaları vardır. Güvenlik ne kadar güçlü olursa olsun, şifreleme anahtarları depolama sağlayıcısının elinde bulunur. Bu durum erişim, şeffaflık ve kontrol açısından soru işaretleri doğurur. Ayrıca tüm veriler tek bir noktada tutulduğu için, hackerların büyük miktarda veriye erişebilmek adına bu tekil noktayı hedef alması daha kolay hale gelir.

Merkeziyetsiz depolama ise verileri tek bir yerde tutmak yerine coğrafi olarak dağılmış bilgisayar ağlarında depolar. Bu yöntem, merkezi sunucuya veya sağlayıcıya bağlı kalmadan büyük miktarda veriyi saklamayı mümkün kılar. Böylece sansür ve gizlilik ihlali gibi riskler azaltılmış olur.

Merkeziyetsiz depolama nasıl çalışır?

Merkeziyetsiz depolama, verilerin BitTorrent veya InterPlanetary File System (IPFS) gibi eşler arası (P2P) ağlara bağlı çok sayıda bilgisayar ya da node üzerinde saklanmasını içerir.

Veriler, merkeziyetsiz depolama sistemine yüklendiğinde küçük parçalara bölünür ve ağdaki farklı node’lara dağıtılır. Kullanıcı verilerini geri almak istediğinde, sistem parçalanmış dosyaları bu node’lardan toplayarak yeniden birleştirir ve indirilebilir hale getirir.

Ayrıca, bu sistemlerde node’lar verileri görüntüleyemez veya değiştiremez. Bunun nedeni, tüm verilerin kriptografik hash algoritmalarıyla otomatik olarak şifrelenmesidir. Kullanıcıların verilerine erişebilmesi için özel anahtarlarını kullanması gerekir. Bu da yetkisiz erişimi önler.

Merkeziyetsiz depolamanın avantajları

Merkeziyetsiz depolama, geleneksel merkezi çözümlerin karşılaştığı sorunlara alternatif sunar. İşte öne çıkan avantajlar:

Daha yüksek güvenlik ve gizlilik: Merkezi sistemlerde verilerin tek bir yerde toplanması, siber saldırılara daha açık hale getirir. Buna karşılık merkeziyetsiz sistemlerde veriler farklı node’lara dağıtıldığı için saldırganların ağa sızması daha zordur. Ayrıca, bu sistemlerde veri saklamak için kişisel bilgi paylaşmaya gerek olmadığından ekstra bir anonimlik katmanı oluşur.

Tek hata noktasının olmaması: Merkezi depolama çözümleri erişim açısından daha kolay olsa da tek bir arızanın tüm verilerin kaybına yol açabilmesi önemli bir risktir. Merkeziyetsiz depolamada ise çok sayıda node bulunduğu için hata toleransı yüksektir. Bir node devre dışı kalsa bile kullanıcı verilerini diğer node’lardan almaya devam edebilir.

Daha hızlı indirme hızları: Merkezi depolamada yoğun trafik olduğunda ağ darboğazları oluşabilir. Merkeziyetsiz depolama ise node’ların dünya çapında dağılmış olması sayesinde bant genişliği kullanımını optimize ederek daha hızlı indirme imkanı sunabilir.

Daha düşük maliyet: Ağda birçok node’un depolama alanı sağlaması, merkeziyetsiz sistemlerde genellikle daha geniş kapasite sunar. Bu da merkezi çözümlere kıyasla maliyetlerin düşmesine yardımcı olur, özellikle de ölçek ekonomisinden faydalanamayan küçük kullanıcılar için.

Veri bütünlüğü: Veri bütünlüğü, verinin yaşam döngüsü boyunca aynı özelliklerini korumasıdır. Merkezi sistemlerde sunucuya zarar gelmesi veya web adresinin değişmesi durumunda veriler erişilemez hale gelebilir. Oysa merkeziyetsiz depolama, hashing sayesinde verilerin bozulmadan kalmasını sağlar ve erişimin sürekliliğini destekler.

Merkeziyetsiz depolamanın sınırlamaları

Avantajlarına rağmen, merkeziyetsiz depolama da bazı zorluklarla karşı karşıyadır. Örneğin, veriler farklı node’lardan toplandığı için erişim süreleri merkezi çözümlere kıyasla daha yavaş olabilir.

Ayrıca, merkeziyetsiz depolama sahiplik açısından daha güvenli olsa da tüm risklerden muaf değildir. Kötü niyetli node’lar ağı tehlikeye atabilir. Bunun yanı sıra, bu sistemlerin doğru çalışabilmesi için ağ altyapısına ihtiyaç vardır, ağ kesintileri verilerin erişilebilirliğini olumsuz etkileyebilir.

Bir diğer sorun da standart eksikliğidir. Farklı protokoller farklı şifreleme yöntemleri ve kimlik doğrulama mekanizmaları kullanabilir, bu da birlikte çalışabilirliği zorlaştırır. Ayrıca şifreleme ve anahtar yönetimi konusundaki riskler halen tam olarak çözülmüş değildir.

Sonuç

Merkeziyetsiz depolama henüz kitlesel benimsenmeye ulaşmamış, gelişmekte olan bir teknoloji olsa da Web3 dönüşümünü hızlandırma potansiyeline sahiptir.  Kullanıcıların daha uygun maliyetli, güvenli ve verimli çözümler araması, merkeziyetsiz platformların kullanımının artmasına katkı sağlayabilir.

Öte yandan, veri ihlallerinin yaygınlaşması, depolama maliyetlerinin artması ve geleneksel çözümlerde sansür sorunları, kullanıcıları merkeziyetsiz alternatiflere yönlendirebilir. Ancak unutulmamalıdır ki merkeziyetsiz depolama da kendi kısıtlarını barındırmaktadır. Şimdilik merkezi çözümler pek çok kullanıcı için tercih edilmeye devam etmekte ve pazarın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.