NEBİ MİŞ Büyük güç rekabetinde yeni bir dengelenme mi?

Şanghay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi'ni takip etmek için Cumhurbaşkanımız Erdoğan'ın heyetiyle Çin'in Tianjin şehrine geldik.

Çin, beşinci kez ŞİO zirvesine ev sahipliği yapıyor. Pekin yönetimi, bu tip uluslararası zirveleri büyük güç rekabetinde Batıya karşı "kendisinin bir denge unsuru" olarak göstermenin aracı olarak konumlandırdığı için gösterişi önemsiyor. Dolayısıyla da şehirde büyük hazırlıklar yapılmış. Yaklaşık 14 milyon insanın yaşadığı şehirde zirve nedeniyle insanların evlerinde kalmaları istenmiş. Caddeler neredeyse boşaltılmış.

Çin medyası, ŞİO'nun şimdiye kadar en geniş ve en görkemli zirvesinin gerçekleştirileceğini özellikle vurgulama ihtiyacı hissediyor. 20'den fazla ülkeden lider ve 10 uluslararası kuruluşun katılacak olması özellikle öne çıkarılıyor. Ayrıca, daha önceki Çin'de yapılan zirvelerin biri hariç hepsine bir liman şehrinin ev sahipliği yapmasını, "Çin'in limanlar üzerinden dünya ticaretine açılması" sembolizmi ile açıklıyorlar.

2001'de kurulan ŞİO'nun şu anda 10 üyesi, 2 gözlemci ülkesi ve 14 diyalog ortağı var. ŞİÖ üyesi ülkeler dünya nüfusunun yüzde 43'ünü, küresel ekonominin ise yüzde 23'ünü oluşturuyor.

Zirve'nin hemen ardından, Asya'da II. Dünya Savaşı'nın sona ermesini anmak için de büyük bir askeri geçit töreni Pekin'de yapılacak. Gelen bazı liderin de geçit törenine katılmasını Pekin yönetimi zirvenin "bir parçası" olarak sunuyor. Bu askeri geçit törenine aynı zamanda

Kuzey Kore lideri Kim Jong Un'un yanı sıra Myanmar, Sırbistan ve Slovakya gibi ülkelerin liderlerinin katılacak olması da dikkat çekiyor.

Tianjin Zirvesi'nin resmi gündeminde, ekonomi, güvenlik ve ulaştırma koridorlarının entegrasyonu ve örgütün 2035 yılına dek uzanan "Gelişim Stratejisi"nin kabul edilmesi gibi meseleler yer alsa da, öne çıkan konular çok farklı.

Hindistan başbakanı Narendra Modi yedi yıl aradan sonra zirve kapsamında Çin'i ziyaret ediyor. Ukrayna-Rusya Savaşı'nı sonlandırmak için ABD ile bir barış anlaşmasının konuşulduğu bir konjonktürde Putin de tekrar Çin'e geldi.

Hindistan, Asya'da Çin'e karşı ABD'nin en önemli müttefikiydi. Çin ile Hindistan arasında sınır sorunlarından kaynaklanan gerginlikler bugüne kadar devam etti. Aynı zamanda Çin bölgede, Hindistan'a karşı Pakistan'ı destekliyor.

Trump'ın Hint mallarına uyguladığı yüzde 50'lik gümrük vergisinin ardından, Modi'nin alternatifsiz olmadığını göstermek için Pekin başta olmak üzere Asya'da yeni ortaklıklar aramaya başladığı analizleri giderek öne çıkıyor. Ancak, Çin-Hindistan yakınlaşmasının taktik mi stratejik mi olduğunu şimdiden tespit etmek zor. Çin medyasına yansıdığı kadarıyla ilki ülke "yeni bir başlangıç yapma" niyetinde.

Ziyaret öncesinde Çin-Rusya ortaklığını dünya için "istikrar gücü" olarak öven Putin, "adil ve çok kutuplu bir dünya düzeni inşa etme vizyonunda birleştiklerini" vurgulayan açıklamalar yaptı.

ŞİÖ üyeleri arasında genellikle derin rekabetlerin olduğu bugüne kadar hep dile getirildi. Siyasi sistemler başta olmak üzere kimlik ve dünya düzenine bakış açılarının da farklı olması ŞİÖ'nün küresel düzeyde etkisinin kısıtlı olacağına yorumlandı.

Böyle olmasına rağmen, Çin ve Rusya, kendilerinin içinde yer aldığı Batı dışı örgütleri, ABD önderliğindeki dünya düzenine bir alternatif olarak öne çıkıyorlar. Bu zirve özelinde ise Pekin yönetimi, ABD'ye karşı kendi ülkesinin liderliğini bir denge unsuru olarak göstermeyi amaçlıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu zirve sırasında yoğun bir lider diplomasisi gerçekleştirdi. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya Devlet Başkanı Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Ermenistan Başbakanı Paşinyan, İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan ile ayrı ayrı görüştü.

Cumhurbaşkanı Erdoğan katıldığı bütün görüşmelerde iki ülke ilişkilerinin yanı sıra, İsrail sorununa ve Filistin halkının yaşadığı soykırıma dikkat çekti. Görüşülen liderler dikkate alındığında her bir görüşmenin gündeminde bölgesel ve küresel sorunların çözümü için Türkiye'nin ortaya koyduğu diplomasinin ağırlığını görmek mümkün.