Savaş deprem etkisi yarattı, Dünyadaki dengeler değişiyor

İsrail ile İran arasında yaşanan askeri gerilim, yalnızca iki ülkeyi değil, Asya’dan Kafkasya’ya ve Orta Doğu’nun kalbine kadar uzanan geniş bir coğrafyadaki kırılmayı tetikledi. Avrupa'nın önde gelen strateji kuruluşlarından İtalya merkezli Special Eurasia’nın yayımladığı son ‘Jeopolitik Risk’ raporu, İsrail-İran Savaşı'nın ardından bölgedeki dengelerin nasıl sarsıldığını ve küresel ölçekte ne tür sonuçlar doğurduğunu ayrıntılarıyla ortaya koyuyor. İsrail’in Natanz ve Fordo tesislerine ABD ile birlikte düzenlediği saldırıların ardından tüm bölge sarsılmaya başladı. DEAŞ Suriye’de yeniden saldırıya geçti, Orta Asya’da enerji rotaları yeniden şekillenmeye başladı, Kafkasya’da siyasi değişimler hız kazandı. İşte o raporun detayları:

Avrupa'nın önemli strateji kuruluşlarından Special Eurasia'nın raporuna göre İsrail-İran Savaşı bölgenin küresel enerji güvenliğini nasıl sarsabileceğini gözler önüne serdi. ÜÇ ÖNEMLİ SONUÇ

Avrupa'nın en dinamik strateji kuruluşlarından İtalya merkezli Special Eurasia'nın yeni 'Jeopolitik Risk' raporunda İsrail-İran savaşına dikkat çekildi. Rapordaki bilgilere göre 13 Haziran’da İsrail ve ABD'nin İran'a ait Natanz ve Fordo nükleer tesislere düzenlediği eşzamanlı hava saldırısı, bölgedeki tüm dengeleri altüst etti. Rapora göre savaş üç sonucu gözler önüne serdi: İran ağır darbeler almasına rağmen misilleme kapasitesini koruyor; İsrail, istihbarat ve hava gücünü geniş coğrafyada kullanabiliyor; ABD ise halen bölgede belirleyici askeri aktör olmaya devam ediyor.

ENERJİ GÜVENLİĞİ KRİZİ

Savaşın küresel çerçevedeki ilk büyük etkisi kendisini enerji güvenliği ve global ekonomi üzerinde gösterdi. İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidi küresel petrol arz zincirini tedirgin etti. Boğaz açık kalsa da, bu kriz Ortadoğu’daki her sıcak çatışmanın dünya ekonomisine doğrudan yansıdığını gösterdi. Rapordaki bilgilere göre savaş ile birlikte gerçekleşmeye başlayan jeopolitik çatlak şu şekilde:

SURİYE KIRILMANIN EŞİĞİNDE

İsrail-İran savaşının ortasında terör örgütü DEAŞ; 10 Haziran’da Suriye’de bir kiliseye düzenlediği saldırıyla 30’dan fazla sivili katletti. Bu eylem, örgütün sahada halen koordineli saldırı kapasitesine sahip olduğunu gösterdi. Örgüt yaptığı açıklamada hem İran’ı hem İsrail’i “kafir” ilan etti ve eylemlerine devam edeceği tehdidinde bulundu. Bu gelişme, Suriye’nin parçalanmış yapısının ne denli kırılgan olduğunu bir kez daha gösterdi. Ülkedeki radikal örgütlerin Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara’ya yönelik “hain” suçlamaları, iç çekişmeleri de körüklüyor. İdlib’deki grupların birbirine karşı konumlanması ülkedeki yeni iç gerilimin bu kentten doğabileceği endişesini arttırıyor. Gerek İsrail-İran Savaşı gerekse de Suriye'de yükselmeye başlayan iç gerginlikler tüm bölgede yeni göç dalgaları ve insani kriz riskini de artırıyor.

ORTA ASYA'DA ARAYIŞ

Savaş, Orta Asya ülkelerinde de endişe yarattı. Özellikle Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi İran üzerinden enerji taşımacılığı yapan ülkeler, Hürmüz Boğazı riskine karşı alternatif yollar arayışına girdi. Bu bağlamda Çin'in "Orta Koridor" yatırımlarına hız verdiği gözlendi. 15 Haziran'daki Astana Zirvesi'nde Çin, Kuşak-Yol Girişimi kapsamında Kazakistan ve Kırgızistan'a yeni demiryolu projeleri vaat etti. Avrupa Birliği'nin (AB) de bölgeye ilgisi arttı. Mayıs sonunda düzenlenen Orta Asya–İtalya Zirvesi’nde dijital altyapı, enerji ve güvenlik başlıklarında iş birlikleri gündeme geldi. Bu gelişmeler, bölgedeki çok kutuplu denge arayışlarını ve Çin-Avrupa rekabetini netleştiriyor.

Savaş ile birlikte Orta Asya ve Kafkasya'da değişen güç dengelerinin hızlanmaya başladığı ifade ediliyor. KAFKASYA RUSYA'DAN KOPUYOR

Savaş ile birlikte Kafkasya'daki siyasi hareketlenme öne çıktı. Gürcistan’da muhalefet liderlerinin “ulusal güvenlik” gerekçesiyle tutuklanması geniş çaplı protestolara yol açtı. AB, Tiflis’e karşı resmi açıklamalar yayımladı. Azerbaycan, İsrail-İran savaşının ardından askeri güçlerini alarm seviyesine geçirirken Ermenistan'daki güvenlik endişesi arttı. Her iki ülkenin de savaş ile birlikte Rusya'dan uzaklaştığı gözlemlendi.

KIRILGANLIKLAR ORTAYA ÇIKTI

İsrail-İran Savaşı ile birlikte Asya'dan, Kafkasya'ya ve Orta Doğu'ya kadar tüm ülkeler güvenlik, enerji, ekonomi, iç siyaset ve terör alanlarının tamamını kapsayan acil çözüm formülleri üretmeye başlamış durumdalar. Savaş bu geniş coğrafyada ani istikrarsızlık kırılmaları yaşanabileceğini gözler önüne sermiş durumda.

[email protected]

Kaynak: Web Özel