Hoyratlık yakıp kül etti! Tek çare uydu destekli sistemler

Türkiye, bir haftadır İzmir başta olmak üzere farklı bölgeler çıkan orman yangınlarının üzüntüsünü yaşıyor. On binlerce hektarlık ormanlık alanı küle çeviren yangınlar beraberinde soru işareti ve tartışmalara yol açarken, gözler farklı ülkelerdeki önleyici yangın sistemlerine çevrildi. Yıllardır yapılan ona uyarıya rağmen, anız yakma, izmarit atma, elektrik hatlarındaki bakım eksikliği ve cam kırıkları gibi ihmaller bir türlü son bulmazken, Türkiye için örnek olacak sistem hakkında bilgi veren Eski Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk ise İsveç'teki yangın sistemine dikkat çekti. 

Yangınların insan ihmalinden çıktığını söyleyen Prof. Dr. Doğanay Tolunay: "Anız yakma, izmarit atma, yol kenarlarındaki kurumuş otların temizlenmesi, mangalcılık, cam kırıkları sorunu bitmek bilmiyor." EŞ ZAMANLI GÖRÜNTÜLEME

Dünya genelinde yılda ortalama 420 milyon hektardan fazla ormanın yandığını, bu yangınların yüzde 90’ının insan kaynaklı sebeplerden çıktığını belirten Prof. Dr. Öztürk, İsveç’in geliştirdiği sistem çok önemli. İsveç Sivil Acil Durumlar Ajansı (MSB) ile İsveç Meteoroloji ve Hidroloji Enstitüsü (SMHI) iş birliğiyle kurulan uydu tabanlı orman yangını tespit sistemi, erken müdahale açısından çığır açıcı bir model. Sistem, kutupsal yörüngede dönen uydular üzerindeki 'Görünür Kızılötesi Görüntüleme Radyometre Paketi' sayesinde, bitki örtüsü yangınlarını gerçek zamanlı olarak algılıyor. Bu sayede yangına müdahale süreleri ciddi biçimde kısalıyor" dedi. 

ERKEN UYARI SİSTEMİ 

Uydu verileri sayesinde yangınların yüzde 90’ının daha başlangıç aşamasında tespit edilerek kontrol altına alındığını dile getiren Prof. Dr. Öztürk, "İsveç’in uyguladığı dijital önleyici yaklaşım, Türkiye gibi yangın riski yüksek ülkeler için model sunuyor. Yangınla mücadele artık reaktif değil, proaktif bir yaklaşım gerektiriyor. Uydu sistemleri, yapay zekâ destekli izleme teknolojileri ve erken müdahale kapasitesi, geleceğin yangın yönetiminin omurgasını oluşturmalı" diye konuştu. 

ABD VE KANADA ÖRNEĞİ

Prof. Dr. Öztürk'ün önerdiği İsveç modeli dışında, farklı ülkelerde uygulanan yangın önleyici sistemler de mevcut. ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki yangınlar, MODIS ve VIIRS uydularından elde edilen veriler sayesinde erken aşamada tespit ediliyor. Ayrıca Google ve IBM gibi teknoloji şirketleriyle geliştirilen yapay zekâ tabanlı öngörü sistemleri sayesinde yangının yönü ve yayılma hızı da önceden tahmin ediliyor. Kanada'da ise CWFIS adı verilen  sistem, meteorolojik verilerle yangın risklerini anlık olarak iletiyor.

BREZİLYA VE ÇİN

İspanya'nın Endülüs bölgesinde INFOCA adlı sistem uydu destekli risk haritalama ve erken uyarı sistemi, Çin'de çok katmanlı uydu sistemleri ve drone destekli izleme gerçekleştiriyor.  Dünyanın en büyük orman alanı olan Amazon Havzası’na ev sahipliği yapan Brezilya'da ise 'Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü' sayesinde, orman yangınları uydularla anlık olarak izleniyor. DETER adlı sistem, yasa dışı ormansızlaştırmalarla birlikte yangınları gerçek zamanlı tespit edebiliyor.

Resmi istatistiklere göre yılda ortalama 3 bin yangının ancak 5, 6 tanesinin terör saldırısından kaynaklı olduğu belirtiliyor. 

Prof. Dr. Tolunay anlattı

"SABOTAJ DEĞİL İHMAL"

Öte yandan Türkiye'nin ciğerlerini yakan son yangınlara ilişkin sorularımızı yanıtlayan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.Dr.Doğanay Tolunay ise haberglobal.com.tr aracılığı ile önemli açıklamalarda bulunurken, bilgi kirliliği uyarısı yaptı. "Bir ormanda yangın çıkması için mutlaka insan hata veya ihmalinden kaynaklı kıvılcım gerekir" diyen Prof.Dr.Tolunay, şu görüşleri dile getirdi: "Türkiye’deki yangınların yüzde 89’u insan kaynaklı hata veya ihmallerden, yüzde 11 ise yıldırım düşmesinden kaynaklanıyor."

NAKİL HATLARI SORUNLU

"Şayet bir ormana yıldırım düşmemişse, yangın mutlaka insan hata, ihmal veya kasıtlı davranışı nedeniyle çıkar. Kaldı ki, yüksek gerilim hatlarından kaynaklı kıvılcım ve yangınlar da, insan hatası dediğimiz yüzde 89’luk dilimin içindedir. En önemli sorunlardan biri enerji nakil hatlarının artması. Elektrik nakil hatları birbirine temas ederek kıvılcım çıkartabiliyor. Orman yamaçlarından geçirilen hatları görüyoruz."

 [email protected] 

Kaynak: Web Özel