Karabağ’dan Kahramanmaraş’a: Azerbaycan Türkiye dayanışması Düşünce Günlüğü Haberleri

Dr. Cavid Veliyev / Hazar Üniversitesi, Bakü

Azerbaycan Türkiye ilişkileri son beş yılda çok önemli testlerden başarıyla çıktı. Bunlardan en önemlileri İkinci Karabağ Savaşı ve 2023 yılı depreminde yaşanan dayanışma olmuştur. Deprem sonrası yapılan maddi ve teknik yardımların dışında kardeşliğin gereği olarak Azerbaycan ciddi hasar yaşayan Kahramanmaraş şehrinde bir mahallenin inşaası için 100 milyon dolar destek ayırdı. İki yıllık inşaat sonucunda altyapı, okul, kültür evi, 1200 dairelik 90 apartman dahil mahallenin altyapı ve üstyapı inşaatı Azerbaycan tarafından tamamlandı. Bu dönemde, bir tarafta işgalden kurtardığı Karabağ topraklarını Türk şirketlerinin de desteği ile yeniden kuran Azerbaycan, öte yandan Türkiye`nin deprem yaralarını sarmasına destek oldu. Aynı günlerde Azerbaycan Türkleri işgalden kurtarılan torpaklarında yapılan yeni evlerine yerleşirken, Kahramanmaraş’ta Türkler, Azerbaycan tarafından yapılan evlerine yerleşti.

İKİNCİ KARDEŞ KÖMEĞİ

Mahallenin açılışına her iki ülke cumhurbaşkanı katıldı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Azerbaycan’ın desteğinden bahsederken şunları söyledi: Destekleri, gözyaşları ile acımızı paylaşan Azerbaycan halkının dayanışmasını hiçbir zaman unutamayız ve unutmayacağız. Cumhurbaşkanı Aliyev de “Azerbaycan halkı bu trajediyi kendi trajedisi olarak kabul etti. İlk günden itibaren on binlerce Azerbaycanlı, Bakü’deki ve Azerbaycan’ın çeşitli şehirlerindeki yardım toplama merkezlerine ulaşarak kardeşlik görevlerini yerine getirmeye başladı.” dedi. Azerbaycan halkı böyle bir yardımlaşmayı en son İkinci Karabağ Savaşı’nda yapmıştı.

Dolayısıyla “Bir Millet İki Devlet”in Birinci Dünya Savaşı’nda Azerbaycan Türklerinin Osmanlı’ya destek göndermek amacıyla “Kardeş Kömeği” olarak adlandırdıkları yardımlaşma örneği yaklaşık yüz yıl sonra tekrarlandı. Kısacası, iki ülkenin elde ettiği başarılar ve ikili ilişkilerin müttefiklik düzeyine ulaşmasında bu gibi zor günlerin dayanışmasının oldukça büyük etkisi vardır ve bu, iki ülkenin müttefiklik ilişkilerini farklı kılan en önemli hususlardan biridir.

Bu dayanışmadan ve Karabağ Zaferi’nin bölgede yarattığı yeni jeopolitik gerçeklikten memnun olanlar olduğu kadar rahatsız olanlar da oldu. Bu yüzden özellikle Karabağ Zaferi’nden sonra iki devlet ve toplum arasındakı dayanışma, güven ve sevgi üçüncü ülke destekli bazı kişilerin hedefi haline geldi. Sosyal medyada bölgesel jeopolitik değişimeler karşısında iki devletin farklı tutumlara sahip olduğu hakkında dezenformasyon yaymak yoluyla toplumsal güveni zedelemeye çalıştılar. Fakat son dönemlerde yaşanan gelişmeleri sıraladığımız zaman iddiaların aksine iş birliği, koordinasyon ve dayanışmanın devam ettiğini görmek mümkün.

BİRLİK MESAJI VERDİLER

İki ülke lideri, Avrupa Siyasi Topluluğu (AST) 6. Zirve toplantısı, Budapeşte’de yapılan Türk Devletleri Teşkilati (TDT) gayri resmi zirve toplantısı ve işgalden kurtarılan Laçın şehrinde Türkiye- Azerbaycan-Pakistan (TAP) liderleri arasında düzenlenen üçlü zirve olmak üzere, mayıs ayında üç defa biraraya geldiler.

Özellikle, TDT zirvesi iki ülkenin dayanışmasının somut sonuçlar alınması açısından oldukça önemli bir örnek teşkil etmektedir. Nisan ayında Türkistan ülkeleri ile Avrupa Birliği (AB) arasında imzalanan ortak bildiride Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti karşıtı maddelerin yer alması Türkiye’de ve Azerbaycan’da ciddi rahatsızlık yaratmıştı. KKTC’ye destek amacıyla Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 11-13 Nisan tarihlerinde Antalya Diplomasi Forumu’nda KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’la görüşmüştü. Bunun dışında Budapeşte’de yapılan TDT zirve görüşmeleri öncesi Azerbaycan ve Türkiye liderleri arasındaki görüşmeye Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Comert Tokayev de katılmıştı. TDT’nin Budapeşte Bildirisi’nde KKTC’nin Türk Akademisine gözlemci üye olarak kabulu kesinleşmiş ve ayrıca bildiride, üye devletlerin birlik ve beraberliğini bozmaya yönelik her türlü eylem ve tehdidin önlenmesinin önemi vurgulanmıştır. Böylece, AB tarafından TDT içinde parçalanma yaratma girişimleri engellenmeye çalışılmıştır. Nitekim, Budapeşte zirvesinden sonra TÜRKPA’nın Kazakistan’da düzenlenen 14. Genel Kuruluna davet edilen KKTC Meclis Başkanı, Tokayev tarafından kabul edilmişti.

Öte yandan, Azerbaycan-Türkiye-Pakistan liderlerinin Laçın’daki üçlü zirvesi Hindistan-Pakistan çatışmasından hemen sonra yaşanmıştı. Hindistan’ın saldırısı karşısında Pakistan’a kuvvetli bir destek vermeleri nedeniyle Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, Azerbaycan ve Türkiye’yi ziyaret ederek, teşekkür etmişti. Hindistan hükumeti ise Pakistan’a destekleri nedeniyle Hintlileri, Azerbaycan ve Türkiye’yi boykot etmeye çağırmış, Başbakanı Narendra Modi her iki ülkeye mesaj vermek amacıyla, 15 Haziran’da Kıbrıs Rum kesimini ziyaret etmiştir.

DAYANIŞMA ARTARAK SÜRMELİ

Azerbaycan ve Türkiye liderleri Kahramanmaraş’ta biraraya geldiklerinde Orta Doğu’da İsrail-İran savaşı devam etmekteydi. Bu savaş başladığı günlerde Azerbaycan-Türkiye dışişleri bakanları arasında konu ile ilgili telefon görüşmesi yapılmış ve bakanlar İsrail’in İran’da başlattığı operasyonu müzakere etmiştir. Savaşın devam ettiği günlerde Azerbaycan dış istihbarat hizmeti başkanının Türkiye savunma bakanı ile görüşmesi de bir diğer dikkat çekici gelişmedir.

Sonuçta, iki ülke arasında 100 yıl önce başlayan dayanışma, İkinci Karabağ Savaşı’ndan ve 2023 Türkiye’de yaşanan depremden sonra daha da kuvvetlenerek çıkmıştır. Bu dayanışmanın bölgede her iki ülkenin lehine somut sonuçlar doğurması bazı devletler tarafında rahatsızlık yaratmış ve dezenformasyon yoluyla iki toplum arasında güvensizlik yaratılmaya çalışılmaktadır. Her iki ülke toplumu, aydınları ve uzmanları üçüncü tarafların bu dezenformasyon müdahalelerine karşı dikkatli olması gerekmektedir. Çünkü bölgede yaşanan gelişmeler bu dayanışmanın daha da artırılması gereğini ortaya koymaktadır.