Nvidia lisansı ve ABD’yle Çin’in yapay zekâ yarışı Kadir Üstün

ABD’yle Çin son senelerde geleceğin ekonomisinin liderliği için çetin bir mücadele içine girmiş durumdalar. Özellikle yapay zekanın alanında yaşanan gelişmeler, dünyanın büyük teknoloji firmalarının bu alandaki Ar-ge çalışmalarına ve çip geliştirilmesine büyük kaynaklar ayırması sayesinde baş döndürücü bir hızla ilerliyor. Yapay zekanın gelişimi için en önemli unsur olan çiplerin üreticisi Nvidia’nın son birkaç yıl içinde dünyanın en değerli şirketi haline gelmesi elbette rastlantı değil. Nvidia’nın

ABD’yle Çin son senelerde geleceğin ekonomisinin liderliği için çetin bir mücadele içine girmiş durumdalar. Özellikle yapay zekanın alanında yaşanan gelişmeler, dünyanın büyük teknoloji firmalarının bu alandaki Ar-ge çalışmalarına ve çip geliştirilmesine büyük kaynaklar ayırması sayesinde baş döndürücü bir hızla ilerliyor. Yapay zekanın gelişimi için en önemli unsur olan çiplerin üreticisi Nvidia’nın son birkaç yıl içinde dünyanın en değerli şirketi haline gelmesi elbette rastlantı değil. Nvidia’nın yapay zekâ çiplerinin üretiminde tekel haline gelmesi bir yandan Amerika’nın bu alandaki baskınlığını destekleyecek bir avantaj olarak öne çıkarken, Çin’e çip ihracatının yasaklanması hem Amerikan şirketinin pazar kaybı hem de Çin’in milli kapasitesini geliştirme riskini beraberinde getiriyor. Şirketin CEO’sunun bu tezleri öne çıkaran lobi faaliyetleri sayesinde, Trump yönetiminin Nvidia ve AMD’ye Çin’e sınırlı çip ihracatına lisans çıkarmayı kabul etmesi Amerika’nın Çin’e ekonomik baskı ve ihracat kontrolleriyle sonuç alamayacağını kabullendiğine işaret ediyor.

ÇİN’E İHRACAT İZNİ

Nvidia’nın geçen ay Çin’e yapay zekâ çip ihracatı için Trump yönetiminden izin alması Çin’le ticaret savaşlarını başlatan Trump ve çip ihracatını yasaklayan Biden dönemlerinin politikalarından önemli bir dönüşü temsil ediyor. Hem Trump hem Biden Çin’in Amerikan yapımı ileri teknoloji ürünlerine ulaşımını engellemeye çalışmıştı. Huawei ve BYD gibi Çin şirketlerinin Avrupa ve Amerikan pazarlarına girmesini engellemeye çalışan Washington, Nvidia gibi Amerikan şirketlerinin pazar kaybı yaşamasını kabullenmek istemiyor. Ayrıca Çin’in mecbur kalırsa bu çipleri kendi başına üreterek Amerikan firmalarının tekelinden kurtulma ihtimali de önemli bir risk olarak görülüyor. Trump yönetiminin bu tür argümanları kabul ederek daha az gelişmiş çip ihracatına sınırlı izin vermesi, Nvidia’nın Amerika’ya 500 milyar dolarlık yatırım yapma sözü ve Çin’e satışlarından da %15 pay vermeyi kabul etmesiyle mümkün oldu.

Trump iktidara geldiğinden beri birçok ülke ve şirket Amerika’ya astronomik yatırımlar yapma sözü vererek Trump’ı memnun etmeye çalıştı. Nvidia’nın sözü de bu minvalde okunabilir ve bu yatırımın ulusal sanayide nasıl bir dönüşüme katkıda bulunacağı da net değil. Bundan daha fazla soru işareti uyandıran mesele de şirketin Çin’e satışlarından Amerikan federal devletine %15 pay vermeyi kabul etmiş olması. Amerikan şirketlerinin alışık olmadığı böyle bir metot ‘ihracat vergisi’ olarak eleştiriliyor. Amerika Çin’in yapay zekâ alanındaki ilerlemesini yavaşlatmaya çalışırken kendi şirketlerinin ürünlerinin ve standartlarının norm haline gelmesini amaçlıyor.

Yapay zekâ çip pazarının Amerikan çip standartları üzerine kurulmasının garantilenmesi için Çin’e satılması gerektiği tezini kabullenen Trump yönetimi, Nvidia’nın H20 ve AMD’nin MI308 çiplerinin en ileri seviyede olmadığı için Çin’in geriden gelmesini garantileyeceğini savunuyor. Ancak Çin’in geçmişte de daha geri teknolojileri kullanarak oluşturduğu uzmanlık sayesinde belli bir noktada ileri sıçrayış yapabildiği birçok alan var. Diğer bir deyişle, Çin en gelişmiş çiplere sahip olmadan yüksek sayıda çip, bellek kapasitesi ve geniş ağ altyapısına yatırım yaparak hızlı ilerleme sağlayabilir. Dolayısıyla Nvidia’nın ihracat sınırlamalarını aşmak üzere geliştirdiği daha az gelişmiş çipler iyi dizayn edilmiş veri merkezleri ve yazılımlar sayesinde bu sınırlamaları daha önemsiz hale getirebilir.

ULUSAL GÜVENLİK Mİ, TİCARİ ÇIKARLAR MI?

Amerika’nın bir yandan ulusal sanayi politikasını gümrük tarifeleri üzerinden uyguladığı korumacılıkla dönüştürmeye çalışırken bir yandan da ihracat kontrollerini Çin’le jeopolitik rekabetinde kritik bir silah olarak kullanmaya çalıştığını görüyoruz. Ulusal güvenlik kaygılarını öne çıkararak Çin kaynaklı teknolojik gelişmeleri ve platformları sınırlandırmaya çalışan Washington, bu politikaların Amerikan şirketlerinin ticari çıkarlarını olumsuz etkilediğini gördüğü noktada esneklik gösterme ihtiyacı duyuyor. Trump yönetimi bu esnekliğinin de bir bedeli olduğunu ve ihracattan pay almak istediğini açıkça söylemekten çekinmiyor. Bir yandan Çin’in ileri teknoloji alanındaki gelişmesini yavaşlatmak isteyen Washington’ın bir yandan da Amerikan şirketlerinin ticari çıkarlarını tehlikeye atmaktan kaçınmak istemesi ulusal güvenlik açısından sorunlu bir resim ortaya koyuyor.

ABD ile Çin arasındaki yapay zekanın küresel liderlik yarışında çipler en kritik unsurlardan biri olmakla birlikte, ileri teknoloji ekosisteminin ne kadar iyi bir stratejiyle yönetildiği de etkili olacak. Dünyanın en iyi çiplerine sahip olan Amerikan şirketlerinin ‘tam yasak’ ile ‘kontrollü ihracat’ arasında gidip gelmesi ve bir yandan da çip satışlarını federal devlet için bir gelir kaynağı olarak görmesi Trump yönetiminin bir taşla çok kuş vurmaya çalıştığına işaret ediyor. İhracat kontrollerinin kaldırılmasının mali bir bedeli olduğu algısı oluşması durumunda da Amerika’nın müttefiklerini Çin’le ticaretten uzak tutmaya çalışması daha da zor hale gelecek. Nvidia’ya verilen ihracat lisansının kapsamlı sanayi ve üretim stratejisinin parçası olduğunu söylemek zor.

Bu izin daha çok Amerikan şirketinin kısa vadedeki çıkarlarını koruyarak Amerikan devletine de yeni bir gelir kaynağı yaratma çabası olarak öne çıkıyor. Bunların Amerika’nın Çin’le yapay zekâ yarışını kazanmasına nasıl bir katkı yapacağı ise belli değil. En iyi çipleri üreten Amerika olmasına rağmen özellikle uygulama alanında Çin’in önde gittiği birçok alan olduğu biliniyor. Yapay zeka uygulamalarında kişisel verilerin mahremiyeti etrafındaki sınırlamalardan ari olan ve devasa düzeyde merkezi stratejik planlama avantajına sahip Çin’in Nvidia çiplerinin dezavantajlarını aşma potansiyelini azımsamak yanlış olur. Amerika’nın Çin’le teknolojik mücadele konusunda stratejisinin hala net olmadığını gösteren Nvidia lisansı izni meselesi, Amerika’nın ulusal güvenlik perspektifiyle ticari çıkarların korunması arasında yalpaladığının bir işareti olarak okunabilir.