Washington’ın kısır döngüsü: Federal bütçe savaşları Kadir Üstün

Amerikan federal devleti, Kongre’de geçici bütçe üzerinde uzlaşma sağlanamadığı için kapandı. Temmuz ayında Trump’ın da desteğiyle Cumhuriyetçilerin Kongre’den geçirdiği ‘Büyük, Güzel Yasa’ sağlık sisteminde kritik değişiklikler öngörüyordu. Yasa, Obama’nın sağlık reformundaki sübvansiyonların bu sene sonunda sona ermesini öngörüyor. Demokratlar bütçede bu sübvansiyonların devam etmesini isteyerek direndikleri için anlaşma sağlanamadı ve şimdi ucu açık bir federal devlet kapanması süreci söz konusu.

Amerikan federal devleti, Kongre’de geçici bütçe üzerinde uzlaşma sağlanamadığı için kapandı. Temmuz ayında Trump’ın da desteğiyle Cumhuriyetçilerin Kongre’den geçirdiği ‘Büyük, Güzel Yasa’ sağlık sisteminde kritik değişiklikler öngörüyordu. Yasa, Obama’nın sağlık reformundaki sübvansiyonların bu sene sonunda sona ermesini öngörüyor. Demokratlar bütçede bu sübvansiyonların devam etmesini isteyerek direndikleri için anlaşma sağlanamadı ve şimdi ucu açık bir federal devlet kapanması süreci söz konusu. Federal kapanma, 2013 (16 gün) ve 2018 (35 gün) yıllarında sağlık sistemi ve göçmenlik politikalarındaki çekişmenin sonucu olarak yaşanmıştı.

Demokratların ilerici sol kanadının etkili olduğu direniş stratejisine karşılık Trump yönetimi federal devlette daha fazla işten çıkarmalar olacağı tehdidini savurmuş durumda. Herhangi bir uzlaşma olmazsa federal hükümetin kapanması haftalarca devam ederek binlerce devlet çalışanını olumsuz etkileyecek. Hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler bu durumun siyasi maliyetini birbirlerine yüklemeye çalışacaklar. Kamuoyu nezdinde popüler olmayan ve iki tarafa da prim kazandırmayan federal bütçe savaşları, Washington’ın halkın sorunlarını çözemediği algısını daha da güçlendirecek. Demokratların Trump’la nasıl mücadele edecekleri konusunda hala dişe dokunur bir stratejileri olmadığı için federal devleti kapatma adımı çaresizliklerinin bir sonucu olarak görünme riski taşıyor.

SİYASİ SATRANÇ

Federal devletin kapatılması tehdidi, harcama öncelikleri ve limitleri üzerinden yaşanan siyasi çekişmelerin sıkça kullanılan bir aracı haline geldi. Siyasi kutuplaşmanın özellikle Obama döneminden beri sürekli derinleşmesi Amerikan demokrasisinin öteden beri övündüğü uzlaşı kültürünü giderek yok etti. Obama’nın ilk döneminde Kongre’nin de Demokratların kontrolünde olmasını fırsat bilerek geçirmeye çalıştığı sağlık reformu, eşine az rastlanır bir Cumhuriyetçi direnişiyle karşılaşmıştı. Bunun sonucu olarak 2013’teki bütçe görüşmelerinin tıkanması, 16 günlük bir federal devlet kapanmasıyla sonuçlanmıştı. Cumhuriyetçiler Obama’nın sağlık reformunun ülkenin kapitalist sistemine aykırı olduğu ve sosyal devleti genişleterek özel sektöre müdahale anlamına geldiği gibi tezler öne sürerek sistemi tıkamayı denemişlerdi.

Cumhuriyetçilerin desteğini alabilmek adına en kritik maddelerinden feragat eden Obama’nın sağlık reformu, başlangıçta hayata geçirilmekte zorlansa da zaman içerisinde popüler hale geldi. Öyle ki, dar ve orta gelirli kesimlere sağlık sigortası prim sübvansiyonu sağlayan reform yasasını kaldırma sözü veren Trump dahi sistemin popülaritesi karşısında geri adım atmıştı. Bununla birlikte verilen sübvansiyonların zaman içerisinde azalması ve Temmuz ayında geçirilen dev yasa paketinin bu sübvansiyonların sene sonunda bitmesine izin vermesi, bu sefer Demokratları bütçe silahını kullanmaya itti. Kongre’yi elinde tutan Cumhuriyetçilerin istedikleri yasaları geçirmesine engel olamayan Demokratlar, şimdi bütçe önceliklerini belirlemekte ısrar ederek siyasi satranç oynamaya çalışıyor.

KAPANMANIN MALİYETİ

Her iki partinin de bütçe savaşı üzerinden politika önceliklerini kabul ettirme çabaları, Amerikan siyaset kurumuna güveni azalttı. Kamuoyu federal hükümetin kapatılmasını herhangi bir partinin ilkeli duruşu olarak değil, Washington’ın işlevsizliği ve halkın sorunlarını çözemediği şeklinde yorumladı. 2018’de Trump’ın Meksika sınırına duvar örmek için istediği ödenek ayrılmadığı için Amerikan tarihinin en uzun süren federal kapanmasına sebep olması, ‘duvarın parasını Meksika ödeyecek’ vaadinin gerçekçi olmadığının kabullenilmesi olarak algılanmıştı. Trump’ın duvar projesiyle ‘bir dolar veririm’ diye dalga geçen Temsilciler Meclisi Sözcüsü Nancy Pelosi, Kongre’nin alt kanadındaki Demokrat çoğunluğun adeta tadını çıkarıyordu.

Trump’ın vaadini yerine getirememesi ve Demokratların da federal devletin kapanmasına göz yumması, geçici olarak işsiz kalan binlerce federal çalışanını hayal kırıklığına uğratmıştı. Federal devletin kapanması, Amerika’nın kredi notunun ilk kez düşürülmesine neden olarak borçlanma maliyetlerini artırmıştı. Bu tür dönemlerde, federal devletin birçok temel fonksiyonu devam etse de birçok federal kurum çalışanının ne kadar süreceği öngörülemeyen bir sürece girmesi siyasi istikrarsızlığı körükleyen bir etki yapıyor. Ocak ayında iktidara geldiğinden beri federal devletin adeta içinden geçen Trump, şimdi işten çıkarmaları daha da yaygınlaştırma fırsatını ele geçirmiş durumda. Aylardır bürokrasinin adeta içini boşaltmakla meşgul olan Trump yönetimi, bu çabaları yoğunlaştıracağını söylüyor ve oluşacak siyasi faturanın bütün sorumluluğunu da Demokratlara kesiyor.

Geçmiş örneklerine bakıldığında, federal devletin kapanmasının her iki tarafa da yaramadığı ancak siyasete güveni iyice sarstığı görülüyor. Uzun yıllardır iki parti arasında uzlaşı sağlanamadığı için geçici bütçelerle yönetilmek zorunda kalan federal devletin kapanması, Washington’ın yönetim kabiliyetinin de iyice zayıfladığını gösteriyor. Uluslararası kamuoyuna Amerika’nın içerde derin biçimde bölünmüş olduğunu ve çözüm üretemediğini bir kez daha gösteren bu durum, uluslararası para piyasalarında da tedirginlik yaratabilir. Ekonomi yönetimiyle övünerek seçim kazanan Trump’ın ek gümrük vergileri, yüksek faizler, zayıflayan istihdam göstergeleri ve yüksek fiyatlar gibi etkenlerin ortaya çıkaracağı olumsuz ekonomik tablodan etkilenmemesi mümkün değil. Demokratlar da sağlık sisteminden 1 trilyon dolar kesilmesine engel olamayıp Obama sübvansiyonlarını devam ettirmeye çalışmanın siyasi maliyetiyle karşı karşıya kalabilir. İki tarafın da siyasi satranç oynamaya çalışırken kendilerini bir anda Rus ruletinde bularak siyasi intihar yerine uzlaşmaya dönmeleri şaşırtıcı olmayacaktır.